Kalp ve Damar Hastalıkları

Kalbin atardamar hastalıkları:

Atardamarın sertleşmesi:

Atardamarları sertleşmesi (arteroskleroz) atardamar sistemini yozlaştıran ciddi, süre gen bir hastalıktır. Atardamar çeperlerinin kalınlaşması ve esneklerini yitirmeleriyle nitelenir. Bu hastalığı tanımlamadan ve açıklamadan önce , atardamarların mikroskobik yapısını anımsamak gerekir.

Atardamar çeperi:

İç içe 3 tabaka ya da gömlekten oluşmuştur:

– iç gömlek ;kana en yakın gömlektir ve iki bölüm kapsar: Endotel ve desteÄŸi;endotelin her bozunu, kan akışını bozar ve yerel trombozlara yol açar (pıhtılar oluÅŸumu);

– orta gömlek; iç gömlekten esnek ve yoÄŸun bir iç zar ile ayrılır; esnek ve kassal liflerden oluÅŸtuÄŸundan damarın yumuÅŸaklığını, direncini ve esnekliÄŸini saÄŸlar. Esnek bir dış zar, iç gömleÄŸi en dış gömlekten ayırır.

– dış gömlek, atar damar ile içinde bulunduÄŸu organ arasında baÄŸlantıyı saÄŸlar; atardamar çeperinin kendine özgü damarlanmasına olanak verilir

Değişik biçimler:

Atardamarların sertleşmesinin üç değişik biçimi vardır:

Atardamar sertliği:atardamar sertleşmesinin yaşlılık tipi; atardamarcık sertliği.

1) Atardamar sertliÄŸi (ateroskleroz):

Son derece ilerleyici bir olgudur;çok erken başlar. 25 yaşını aşmış herkeste az yada çok atardamar sertliği vardır. Bununla birlikte , klinik yansıma genellikle yaşamın sonuna doğru, dolaşım koşulları atardamar sertliği tarafından tehlikeye sokulduğu zaman belirir. Anatomik olarak hem bir sertleşme (hücreler arası maddelerin niceliksel artışı nedeniyle bir dokunun patolojik sertleşmesidir;genellikle yavaş gelişen ve gerilemeyen bir süreçtir) , hem de bir aterom (damarların iç gömleğine yağ kökenli maddelerin çökmesi ve birikmesi oluşumuyla kendini gösteriri.

Ateroma bağlı bozun:

Atardamar çeperinin iç gömleği düzeyinde oluşur ve 4 evrede gelişir:

– iç gömlekte yaÄŸ kökenli maddelerin çökmesi ve birikmesi;

– daha dayanıksız duruma gelen çeperin esnekliÄŸini yitirmesi ve sertleÅŸmesi ;atardamarın çapı küçülür; bu daralmadır (stenoz);

– çeperin ülserleÅŸmesi ve zayıflayarak kendiliÄŸinden ya da atardamar basıncı etkisiyle yırtılması;

– yaralar düzeyinde kan pıhtıları oluÅŸması: bu tıkanmadır (tromboz) .

2) Atardamar sertleşmesinin yaşlılık tipi (orta gömlek kireçlenmesi)

Atardamar sertleşmesinin yaşlılık tipi, yaşlı kişilerde görülür ve atardamarların sertleşmesi sürecinin evrelerinden biridir. Çeperlerinde kas bulunan atardamarların orta gömleklerinde önce yozlaşmalar, sonra kireçlenmeler – bazen de kemikleşmeler – belirlemesi biçiminde kendini gösterir. Daha çok erkeklerde görülür.

3) atardamarcık sertliği (arteriyoloskleroz)

Çok küçük atardamarların yani atardamarcıkların, iç gömleklerinde kalınlaşma ve endotellerinde aşırı gelişme sonucunda çaplarının daralmasıyla nitelenir.

Atardamar sertliği bozunlarının yerleşimi:

Bozunlar özellikle , atardamarların çatallanma yerlerine ya da daha kalın bir gövdeden bir atardamarın ayrılma yerine yerleşir:

– aort düzeyinde (kaburgalar arası atardamarların, böbrek atardamarlarının aorttan çıkış yerleri;karın aortu; kalça atardamarları çatalı);

– bacak atardamarları düzeyinde (uyluk atar damarı ve dinardı atardamarı);

– beyin atardamarlarında ve gözde aÄŸ tabaka atardamarında ;

– kalp atardamarlarında.

NEDENLER:

Atardamar sertliğin nedeni günümüzde hâlâ bilinmemektedir; ama ortaya çıkışını kolaylaştıran ve gelişimini hızlandıran koşullar saptanmıştır.

Ortaya çıkışını kolaylaştıran etmenler

1) Kalıtım:

Ünlü Fransız kalp uzmanlarından prof. Lenegre , 34 yaşında göğüs anjinine yakalanmış ikizler örneğini vermektedir; her ikisi de 2 yıl sonra kalp kası enfarktüsünde ölmüşlerdir. Bazı ailelerin atardamar sertliğine yakalanmaya yatkın olduğu görülmüştür. Dolayısıyla, bu hastalığa kalıtımsal yatkınlıktan söz edilir.

2) Cins:

Erkeklerin kadınlara oranla atardamar sertliğine yakalanmaları olasılığı, hiç değilse 60 yaşından önce, daha çoktur. 40 – 50 arası bir yaş dilimi için atardamar sertliği hastalarının yüzde 90’ı erkektir. 60 yaşın ötesinde atardamar sertliği olasılığı, erkekler ve kadınlar için aynıdır. Bu gözlem, kadınların kanında dolaşan östrojennlerin yaşdönümünden önce atardamar çeperlerini koruduğu varsayılarak yorumlanır.

3) Tütün:

aterom oluşma olasılığını artırır.

4) Şişmanlık:

aynı biçimde bir tehlike etmenidir.

 

5) Yağ metabolizması bozuklukları:

Atardamarların iç gömleğine kolesterol çöker. Kan kolesterol çöker. Kan kolesterol düzeyi yükseldikçe, atardamar serliğinin gelişme tehlikesi fazlalaşır.

4) Şeker hastalığı:

Bir şeker hastasının atardamar sertliğine yakalanma tehlikesi fazlalaşır.

5) Atardamar yüksek basıncı:

Atardamar serliğinin hem nedeni, hem de sonucudur. Atardamarları dayanıksızlaştırır., kanama ya da ülserlerin oluşumunu hızlandırır.

TEDAVÄ°

Sorun koruyucu önlemlerin alınmasıdır.

Ateromun oluşturduğu ciddi atardamar hastalığı, iki grupta toplanabilen, ortaya çıkışı kolaylaştırıcı etmenlere bağlıdır. Önce cins ve kalıtım: Bunlar konusunda söylenecek şey yoktur. Aynı biçimde, çok ciddi bir hastalık olan şeker de bir yana ayrılmalıdır. Ama ikinci grupta etki edilebilecek etmenler vardır. Şişmanlıktan ve aşırı beslenmeden sakınılmalıdır. Kişi sık sık tartılmalı ve kilo alımı çok olduğu anda az yemelidir. Kalori bakımından çok zengin besinler bırakılmalıdır. Tıbbi gözetim altında beslenme rejimine başlamaktan kaçınılmamalıdır. Ayrıca organizmanın kolesterolü, bir yandan özellikle yağlar ve şekerlerden yapılır, öte yandan da beslenme ile alınır. Demek ki büyük ölçüde kolesterol alımı önlenmelidir. Kanda kolesterol düzeyi yükselmesine karşı savaşmak için başlıca iki silah vardır. Atardamar basıncı elden geldiğince sık gözlenmelidir. Atardamar yüksek basıncı, sonuçları ciddi olabilecek bir hastalıktır ve gecikmeksizin tedavi edilebilmesi için erken ortaya çıkarılması gerekir. Ama bu arada, yaşla birlikte atardamar basıncının normal olarak yükselebileceği unutulmamalıdır.

KALP ATARDAMAR YETMEZLİĞİ

Kalp kasının atardamar ağındaki bir kusura bağlı rahatsızlıkların tümüne , kalp atardamar yetmezliği denir.Kalp atardamar yetmezliği 3 grupta toplanabilir;çaba harcama sırasında gelen göğüs anjini ağrıları;kalp kası enfarktüsü;kalp yemezliğinin bir biçimi. Oldukça sık rastlanan bir hastalıktır. Fransa’da ölümlerin yüzde 40’ı kalp – damar hastalıklarındandır. Yani her yıl 150 000 kişi kalp kası enfarktüsünden ölmektedir.

Kalbin anatomisini kısaca anımsamak yararlı olacak . kalp kasının damarlaşma sisteminde sağda ve solda iki kalp atardamarı bulunur. Her kas bölgesi, yalnız bir tek atardamarcık ile damarlanır. Bu atardamarcık tıkanma durumlarında , onu ilgilendiren bölge artık damarlanmaz ve ölür. Kalp atardamarı kalp kasına oksijen ve şeker taşınmasına sağlar; gerçekten , kalbin çalışması arttığında oksijen gereksinimi de eş değerli olarak artar.

ATARDAMAR Ä°LTÄ°HAPLANMALARI

Atardamar iltihapları ya da bacakların tıkayıcı atardamar hastalıkları , bacak atardamarlarından birinin çapında küçülmeyle , bunun sonucu olarak da bu atardamar tarafından kanlanan alanlardan geçen kan miktarında bir azalmayla nitelenir.

Sık rastlanan ve 50 yaşına aşmış erkeklerde daha çok görülen hastalıklardır.

NEDENLER:

En sık rastlananıdır. Atardamar sertliğini , daha doğrusu ateromlu hastalığın bacak atardamarları düzeyinde yerleşmesine bağlıdır.

Atardamar sertliğinin anatomik bozunlarını ve göğüs anjinine ya da enfarktüsü yol açabilen kalp atardamarları düzeyine yerleşmelerine daha önce incelemiştik .

Atardamar daralmasına yol açan anatomik bozunlar , bacaklar düzeyinde de kalp atardamarları düzeyindekilerle aynı özellikler gösterirler. Atardamar iltihabının ortaya çıkışını kolaylaştıran etmenler , göğüs anjinininkilere benzer;

– atardamar yüksek basınç;

– ÅŸiÅŸmanlık;

– tütün kullanımı;

– kan kolesterol düzeyi yüksekliÄŸi;

– ÅŸeker hastalığı.

Bunun dışında , erkeklerin hastalığa yakalanma tehlikesi kadınlardan fazladır. Nitekim , atardamar iltihabı ve kalp damarları yetmezliğinin birlikte görülmesine sık rastlanır. Buna karşılık , atardamar iltihabının , beyin dolaşımını yetmezliğine yol açan beyin atardamarları düzeyinde ateromlu yerleşimle birlikte bulunması , daha az görülür. Böbrek atardamarları düzeyinde ateromlu bir yerleşmeyse , daha da seyrektir.

Ateromsuz atardamar iltihapları:

Ender görülürler.

Önemli bir bölümünü bürger hastalığa oluşturur. Bu hastalığın temel nedeni bilinmemekte birlikte, tütünün belirleyici rol oynadığı sanılmaktadır.

Bağdokusu hastalıkları grubuna giren kural dışı atardamar iltihabı nedenleri arasında şunlar sayılabilir:

– düğümlü periartrit

– lupus ;

– skleroderma

– romatizma kökenli yaygın atardamar iltihabı

TOPLARDAMAR Ä°LTÄ°HABI

Toplardamar iltihabı , ayak ya da baldır toplardamarından birinin içinde kan pıhtısı oluşmasıdır.

NEDENLER:

Oldukça sık rastlanan bir hastalıktır. Özellikle ameliyatlarda ve genel kural olarak yatağa bağlı hastalarda görülür.

3 grup ayırdedilir.

– kadın hastalıklarıyla ve doÄŸumla ilgili toplardamar iltihapları;

– ameliyat sonrası toplardamarı iltihapları;

– hastalığa baÄŸlı toplardamar iltihapları;

Kalp yetmezliği çekenlerde , trombozlar ( dolaşımda pıhtıların oluşması ) dolasıyle , toplardamar iltihaplanmaları çok sık görülür.

Toplardamar iltihabı özellikle 40 yaşından genç kadınlarda görülür. Bu yaştan sonra, erkeklerde ve kadınlarda toplardamar iltihabı görülme oranı aynıdır.

Şişmanlık ve ailede toplardamar iltihabı çeken kişiler bulunması , hastalığın ortaya çıkışını kolaylaştırıcı etmenlerdir.

Tromboz oluşması trombositlerin bir toplardamar çeperinin bozuk bir notasında birbirlerine yapışmalarıyla açıklanır. Trombasitler kan pıhtılaşmasını kolaylaştırıcı maddeler taşırlar ve pıhtı büyüyerek , kan dolaşımının normal olarak yapılmasını engeller. Dolasıyle , başlangıçta damar çeperindeki bir bozukluk , pıhtı oluşmasını kolaylaştırır.

Ameliyat sorası toplardamar iltihapları şu bölgelerin ameliyatlarını geçirmiş hastalarda açığa çıkar:

– küçük leÄŸen ( fi brom, prostat )

– karın (mide , fıtık , apandisit , dalak )

– göğüs;

– kırıklar ( kırık nedeniyle ameliyat olmuÅŸ kiÅŸilerde , çoÄŸunlukla alçıya alınan bölgede toplardamar iltihapları , önceden toplardamar iltihabı eÄŸilimi olan kadınlarda doÄŸum sonrasında , sezaryen sonrasında , ender olarak da düşükler sonrasında ortaya çıkarlar.

Hastalığa bağlı toplardamar iltihapları bazı kanserin , frengi ya da damla hastalığı gibi sürügen hastalıkların , tifo ve septisemiler gibi ive gen hastalıkların evrimi sırasında görülebilirler.

Ama özellikle , ikili kapak bozuklukları , kalp yetmezliği , kulakçık fibrilasyonu kalp kası enfarktüsü hastalılarının toplardamar iltihapları bu gruba girer. Yatağa bağlı herhangi bir kalp hastasında ortaya çıkabilirler. Gerçekten , hareketsiz uzanma durumu , bir toplardamar iltihabının ortaya çıkışında en elverişli koşuldur.

 

Toplardamarda kan göllenmesi oluşur ve bu göllenme , kanda pıhtılaşma yeteneğinin artmasına bağlı olarak , toplardamar dolaşımını engelleyen bir pıhtının oluşmasını kolaylaştırır.

ATARDAMAR YARALANMALARI

Atardamar yaralanması , her zaman ciddi ve hemen tedavi edilmesi gereken bir olaydır. 2 önemli ağır basar: kan yitiminin bolluğu; yara aşağısındaki dokuların kan dolaşımının durması nedeniyle zarar görmesi.

NEDENLER:

Atardamar yaralanmalara , ya düzgün kenarlı yaralar oluşturan kesici ya da batıcı araçlar ( bıçak , şiş ) ya ateşli silahlar ( kurşun obüs parçaları ) , ya açık kemik kırıkları ya da değişik yaralayıcı etkenler ( sopa , ayak darbesi , çarpışma ) yol açar; çoğunlukla , atardamar çeperinde yırtılmalar ve ezilmelerle birlikte görülürler.

TOPLARDAMAR YARALANMALARI

Atardamar yaralanmalarından daha ender görülürler ve daha az ciddidirler.

Yalnızca büyük toplardamar gövdelerinin ( söz gelişi boyun , uyluk toplardamarı ) yaralanmaları ölümle sonuçlanabilir.

NEDENLER:

Nedenleri bir yaralanma , bir darbe , açık kırık , yüzeysel varis yırtılması olabilir.

KALP YARALANMALARI

Ender , ama ciddi bir olaydır; bütün göğüs yaralanmalarında kalp yaralanmasında kuşkulanmalıdır.

Hemen ameliyat gerektiği açıktır.

NEDENLER:

Göğüs yaralanmalarının yüzde 5 – 10 ‘unda kalp yaralanmalarına rastlanmaktadır.

Ateşli ve kesici , delici silahların yol açtığı yaralanmalar en sık nedendir.

Kalp ve Damar Hastalıkları