Yeterliliğe Dayalı Eğitim Nedir

Dünyadaki tüm tıp okulları geleneksel olarak hep öğretim üyelerinin öğretim şekillerini sorgulamaktan ve uygulamalardaki hataları ortaya çıkarmaktan kaçınmıştır. Tıp eğitiminin değiştirilebilmesi için öğretim üyelerinin eğitim işini birincil görevleri olarak algılamaları ve karşılıklı etkileşimli öğretme yöntemleri hakkında eğitilmeleri gerekmektedir.

Zamana bağlı eğitim sistemi bireyin spesifik ve işiyle ilgili bir beceri konusunda eğitimi söz konusu olduğunda yetersiz kalmaktadır. Okul ve Ünıversitelerde zamana bağlı eğitim sistemi eğitimin yürütülebilmesi için uygun olmadığı durumlarda en uygun yaklaşım yeterliliğe dayalı eğitim sistemi olmaktadır.

Yeterliliğe bağlı eğitim sistemi nedir!

Klasik eğitim sisteminde gelişim zamandır ve eğitici merkezlidir. Fakat bu sistemde spesifik bir bilgini veya bir becerinin tam olarak öğrenimi söz konusu olup katılımcı merkezlidir. ki anahtar terim burada kullanılmaktadır:

Beceri

Yeterlilik

Buradan da anlaşılacağı üzere beceri bu beceriye sahip olabilme iyi bir eğitimin temel taşlarını oluşturmaktadır. Yeterliliğe dayalı eğitim klinik eğitimin komponentleri arasında yer alır.

KLİNİK EĞİTİM

Temel özellik eğitimin interaktif,ilgili ve pratik olmasıdır. Aynı zamanda davranış modeli yeterliliğe bağlı ve humanistik eğitim teknikleri de kullanılır.

Davranış modeli sosyal öğrenme teorisi üzerine kurulmuştur. Koşullar ideal olduğu zaman kişiler daha hızlı ve efektif olarak öğrenmektedirler. Bu model aynı zamanda yeterliliğe bağlı eğitimin merkez kavramıdır.

Yeterliliğe dayalı eğitimde ise yaparken öğrenmek temeldir. Öğretilecek klinik beceri veya aktivitenin temel basamaklara bölünmesi esastır. Bu işleme standardizasyon adı verillir.

Humanistik eğitim teknikleri ise verilecek klinik eğitimin geliştirilebilmesi için çok önemlidir. Bunun major kompenenti ise anatomik modeldir böylece eğitim zamanı kısaldığı gibi aynı zamanda hasta riskinide minimize eder.

Tam anlamı ile öğrenme erişkin öğrenme prensipleri ve davranış modeline ayanmaktadır aynı zamanda yeterliliğe dayalı eğitim ile tamamlandığında sonuç çok etkili olmaktadır. Humanistik eğitim teknikleri de kullanıldığında ki bunlar anatomik modeller ve diğer eğitim araçlarıdır eğitim zamanı ve maliyetin belirgin derecede azaldığı görülmüştür.

YETERLİLİĞE DAYALI EĞİTİM PROGRAMLARININ ÖZELLİKLERİ

Yeterlilikler dikkatlice seçilmelidir.

Beceri performansı temel bilgilerin öğrenilmesi ile desteklenir.

Detaylı eğitim materyalleri yeterliliğin kazanılmasına yönelik olmalı bilgi ve becerinin kazanılmasını destekleyici nitelikte dizayn edilmelidir.

Metodlar tam kontrollü öğrenmeyi kapsamalı ,her bir katılımcı gerek duyulan bilgi ve beceriyi yeterli zamanda öğrenmeli aynı zamanda uygun eğitim metodları kullanılmalıdır.

Katılımcıların bilgi ve becerileri programa alınmadan önce değerlendirilmeli böylece yeterli bilgi ve becerisi olanlarda bazı konular atlanabilir.

Büyük grup metodları, fak grup aktiviteleri ve bireysel çalışmalar gibi uyarlanabilir eğitim yaklaşımları ana öğeler olmalıdır.

Yazılı,görsel işitsel materyeller ve simülatörler gibi destekleyici elemanlarda öğrenilecek beceriye yönelik kullanılmalıdır.

Eğitimin tatmin edici şekilde bitirilebilmesi tüm özel beceri ve yeterliliklerin kazanılmasına dayanmaktadır.

ÖĞRETİM METODLARI

Eğer tıp eğitiminin değışmesi isteniyorsa fakülte üyelerinin gerçekten bu konu ile ilgileniyor ve interaktif metodlar ile eğitilmiş olmaları gerekmektedir.

Eğitim aktiviteleri şu şekilde yönlendirilmelidir:

Eğitici merkezliden eğitilen merkezli olmalıdır

Düz bir disiplin içinden problem çözücü yaklaşıma yönlenilmelidir.

Tek yönlü anlatımdan deneysel ve interaktif eğitime yönlenilmelidir.

Tıp hocalarınının rolü, konferans veren konumdan, bilgileri kolay transfer edebilen öğrenci eğitiminin koçu konumuna çevirilmelidir.

ÖĞRENMENİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Eğitimde herhangi bir anlamlı değişim yapmadan önce Tıp Fakültesi öğrenci performansını objektif olarak ölçmenin önemini tam olarak kavramalıdır.

Önümüzdeki yıllarda akademik mükemmellik ölçülebilir elle tutulabilir terimler ile tarif edilecektir. Sadece ünlü bir okul olmak yetmiyecektir. Bazı standartları belirlemeden bu değerlendirmeleri yapmak mümkün olmayacaktır.

TAM KONTROLLU ÖĞRENİM

Bu öğrenimin amacı eğitimin oturtulduğu temel bilgi ve becerilerin eğitilenlerin % 100 ü tarafından öğrenilmesidir.Bireylerin öğrenme hızları ve kapasiteleri aynı olmadığından yazılı, sözel ve görsel anlamda farklı yöntemler kullanılmalıdır.Etkili eğitim stratejileri bu farklılıkları göz önüne almak durumundadır.

En önemlisi katılımcıların sürekli değerlendirilmesidir.Başarıya ulaşabilmek için eğitici eğitilenleri yeni bilgiler ve becerilerin öğrenilmesi konusunda sürekli bilgilendirmeli bunu kendine sır olarak saklamamalıdır.

Burada değerlendirme yeterliliğe dayalı,dinamik ve stresi azdır

SOSYAL ÖĞRENME TEORİSİ

Eğer koşullar uygun ve doğru ise bir diğer kişiden çok daha hızlı ve etkin bir şekilde öğreniriz. Fakülte üyelerinin iyi bir klinik eğitici olabilmeleri, bilgi ve becerilerini etkin bir şekilde aktarabilmeleri ve eğitilenlerin de bunu kolaylıkla alabilmeleri demektir. Bu amaçla:

Eğitim için düzenlenmiş mükemmel bir atmosfer,

Öğrencilere anahtar basamakların hatırlatılmasında yardımcı olucu bir tutum,

Arzulanan davranışların beceri performansına dönüşümünü sağlayacak bir davranış gerekir.

Unutulmaması gereken bir diğer konu ise uygulayıcıların erişkinlerin ne şekilde öğrendiğine aşina olması gerekliliğidir.

TIP ÖĞRENCİSİ VE ERİŞKİNLERİN ÖĞRENİMDEN BEKLEDİKLERİ

Uygun olmalı

Görevleri ile oryante olmalı

Karşılıklı iletişim ve paylaşım olmalı

Çeşitlilik olmalı (demonstrasyon,vaka çalışmaları,sadece anlatım olmayıp rol oynamak)

Geçmişteki deneyimler üzerine kurulmalıdır.

ERİŞKİN ÖĞRENİMİNİN PRENSİPLERİ

Öğrenci öğrenmeye hazır olduğu zaman eğitim daha effektif olmaktadır. Eğitici uygun ortamı hazırlamalıdır.

Öğrencinin daha önceden bildiği bilgi ve deneyim üzerine kurulursa daha etkin olmaktadır.

Öğrenci neyi öğreneceği konusunda bilgili ise etkinlik artar.

Çeşitli eğitim teknikleri kullanmak gereklidir.

Beceriler kontrollü bir şekilde veya simulasyon ortamında yapılmalıdır.

Tekrar, yeterli olmak veya beceride ustalık kazanmak için gereklidir.

Gerçeğe yakın simulasyon daha etkin bir eğitim sağlar.

Effektif olabilmek için yargısız ve pozitif feedback yapılmalıdır.

Erişkin eğitiminde maketlerin kullanımının birçok faydaları vardır. Bunlardan kısaca bahsetmek gerekirse ; beceri kazanılması ve yeterliliği arttırır,beceri yeterliliğine ulaşmak için gerekli olan tekrar sayısını azaltır, klinik beceri eğitiminin bir dershanede ve klinik uygulamaların olmadığı bir zamanda yapılmasını sağlar,vaka sayılarının az olduğu durumlar veya hastalıklar için de eğitim alınmasını sağlar ,temel eğitim için gerekli olan zamanı kısaltır ve böylece maliyeti azaltır.

Yeterliliğe dayalı eğitim görerek ve yaparak eğitimdir. Geleneksel eğitimde ilerlemenin birimi zamandır ve bu tür eğitim öğretmen (eğitici) merkezlidir. Yeterliliğe dayalı eğitimde ise ilerlemenin birimi belirlenmiş bilgilerin düzeyindeki artış ve becerilerdeki ustalaşmadır ve bu tür eğitim öğrenci (katılımcı) merkezlidir. Burada daha öncede bahsettiğimiz gibi iki anahtar kelime vardır.

Beceri: Belirli bazı motor fonksiyonların veya araç gerecin belli bir düzeydeki ustalıkla belirli bazı görevleri yerine getirebilmek üzere kullanılmasıdır.

Yeterlilik: Belli şartlar altında bir becerinin belli standartlara uygun olarak yapılabilmesidir.

Standardizasyon da önemli bir terimdir Eğitim basamaklarının en etkili biçimde nasıl öğretileceğine karar verilmesidir.

Yapılan bir prezentasyondan sonra öğretilenlerin hatırlanması ile ilişkili yapılan çalışmanın sonucundan da anlaşılacağı gibi öğrenmenin daha effektif olabilmesi için eğitilenin katılılımı ( rol alma , pratik, vaka çalışması ) önemlidir.

PREZENTASYONUN TİPİNİN ÖĞRENİLENLERİN HATIRLANMASI İLE İLİŞKİSİ

3 saat sonra 3 gün sonra

Sözel (tek yönlü) anlatım 25% 10-20%

Yazılı (okuyarak) 72% 10%

Görsel ve sözel (resimlendirilmiş anlatım) 80% 65%

Katılarak (rol oynama,pratik,vaka çalışması) 90% 70%

Eğitim programının ortasında katılımcıların bilgi düzeyi yeniden değerlendirilmelidir. Katılımcıların bilgi ,tutum,uygulama ve klinik beceri gibi performansları standart( check list) listeler kullanılarak değerlendirilmelidirler.

PERFORMANS DÜZEYLERİ

Becerinin kazanılması: Gerekli beceri veya aktivitenin basamaklarını sırasını bilmekle birlikte yardıma ihtiyacı vardır.

Beceride yeterlilik: Basamakları ve sırasını bilir gerekirse uygulayabilir.

Beceride ustalık:Basamakları ve sırasını bilir gerekli olduğu zaman etkin bir şekilde uygulayabilir.

Eğitim sonucunda kazanılan beceriler ve bu becerilerin profesyonelin işine transfer edebilme oranlarının değişkenliği kullanılan eğitim metodları ve araçlarına göre aşağıdaki tabloda verilmiştir.

ÖĞRENMENİN TRANSFERİ

Eğitim komponenti Kazanılan beceri İşe transferi

Teori 10-20% 5-10%

+

Demonstrasyon 30-35% 5-10%

+

Pratik 60-70% 5-10%

+

Feedback 70-80% 10-20%

+

Yönetmek 80-90% 80-90%

What I hear, I forget;

What I see, I remember;

What I do, I understand.

KAYNAKLAR:

1. Mc Intosh N. 1996. Why do we lecture? JHPIEGO Corporation: Baltimore

Maryland .

2. Sullivan RL.1995. The competency based approach to training. JHPIEGO

Corporation:Baltimore, Maryland.

3. JHPIEGO 1998. Reproductive health training fact sheets,JHPIEGO

Corporation:Baltimore ,Maryland.

4. Sullivan RL. Et al 1995. Clinical training skills for reproductive health

professionals.JHPIEGO Corporation:Baltimore,Maryland.

Dr. Hakan ÖZDEMİR

Yeterliliğe Dayalı Eğitim Nedir