28 Ekim 2013 Pazartesi

Talles Living Woman

Sandy Allen was a 2.95-kg (6.5lb) baby,and her abnormal growth began soon after her birth in June 1955. By the age of 10 she stood 1.905 m (6 ft 3) takk , and was 2.16 m (7 ft 1 in) by 16 years old.Sabs gad a dream to break free of a world .that she felt she had outgrown. In her first letter to Guinness World Records in 1974 she wrote “U would likte to get to know someone that is approximately my height . It is needless to say my social life is practically nil and perhaps the publicity from your book may brighten my life.”The accolade did help to bring about a reversal of fortunes the indiana secretary .First ,there was an offer from film director Federico Fellini to take a role in his film Casanova in 1975,and then her first date with a 7-ft lllionis man.On July 14,1977,she went into hospital for a pituitary gland operation to stop further growth.Nowadays poor circulation and weak leg myscles mean she is dependent on a wheel chair.


Worst Road Accident


According to offical figures issued by the afghan govemment, 176 people died when a petrol tanker exploded inside the Salang Tunnel,Afganistan ,on November 3,1982. Little is known about the tragedy , but it`s thought that the explosion was caused by a collision between a gasoline tanker and vehicles carrying Soviet troops .Despite the offical death count,it is thought in excess of 1,000 Afghan civilians and Soviet soldiers lost their lives .


Highest Flying Propeller -Driven Aircraft


HIGH FLYER


Records are always being broken , and Pathfinder`s altitude of over 24,383 m (80,000 ft) was smashed on August 13,2001.The  new rcord fot her highest ever altitude reached by a propleller-driven aircraft is now 29,413 m (96,500 ft) by the unmanned , solar-powered Helios Prototype flying wing. The flight took place over the Hawaiin Usland of kauai.


Commissioned by NASA and developed by Aerovironment Inc. of Monrovia , California ,USA.


Helios is one of a new breed of slow-flying . high-altitude aircraft that its makers believe will present a viable alternative to communications satellites in the future.


WANT TO KNOW MORE?


Paul MacCready founded AeroVironment in 1971 and developed the first ultra light human powered (using foot pedals) airplane . He also worked on the Gossamer Albatross,which made the first human-powered flight across the English Channel in 1979.Aerovironment – which also created Pathfinder-hope future aircraft will be able to remain in the air for months at a time by storing solar energy in batteries during daytime flight.


CHECK THIS OUT …


Aircraft before Helios have undertaken many environmental missions including monitoring forest regowth after damage coused by Hurricane Iniki in 1992,sedimental concentrations in coastal waters,and assesment of coral reef health . Ther could also be used to monitor majpr croplands,forests and other large , remote expanses to provide early warning of crop damage of fires .


FIVE SOLAR POWERED OBJECTS


1.Solar-powered car – the highest speed attained by a solar-powered car is 78.39km/h (48.71mph)by molly brennan driving the GM Suncraycer at Mesa ,Arizona ,USA on June 24,1988.


2.Solar-powered ferry – invented by Australian Robert Dane . Its solar wings-fiberglass panels-act as sails while absorbing sunlight and storing solar energy in batteries that power the ferry  electric motor.


3.Solar-powered barbecue – these next generation barbecues are made from highly reflective material which focuses the sun`s rays on the food.


4.Solar-powered radio-hand-crank powered radios are also avaible .


5.Solar-powered fountain – can create a fountain 18-in high in bright sunshine.


Heaviest Nuclear Bomb


The heaviest known nuclear bomb in operational service was the Mk 17 carried by US B-36 bombers in the mid 1950s.It weighed 19,050 kg (42,000 lb) and was 7.47 m (24 ft 6 in) long. The bomb had the dubious distinction of being involved in a “Broken Arrow” lost nuke incident in 1957,when a Mk 17 accidentally fell from a B-36 near albuquerque , New Mexico .


The Bombs high explosive components detonated upon landing but thankfully this did not trigger a nuclear explosion.


Bloodiest War


The most costly war in terms of human life was World War II , in which the total number of fatalities , including battle deaths and civilians of all countries is estimated to have been 56.4 million . The Country which suffered most in proportion to its population was Poland,witch 6,028,000 deaths , equivalent to 17.2 % of its population . The Soviet Union lost an estimated 26.6 million of its citizens .


Highest Earnings For a Novelist


THE WRITE PAY


Stephen King has come along way since , as a 12 year old boy , he and his adopted brother David started a local newspaper that sold for five cents an issue . He met his wife at university and ther now have three children – Owen Jo and Naomi . King suffers from Macular Degeneration an incurable disease that can lead to blindness .


WANT TO KNOW MORE?


How do you become a successfull writer like Stephen King? First you need to come up with an idea and decide on a thrilling plot . Choose your characters – most good stories have some element of conflict – so you will need a good guy and a nasty villain to be the enemy . You can give your hero some flaws to make him human , but make sure he`s likeable or your readers just won`t be interested in what happends to him .


You have got to set the books scene and then you need to develop the plot . An unexpected ending with a clever twist always makes for a good read !


CHECK THIS OUT …


When King was three-years old his dad, a merchant seaman , went out to buy a packet of cigarettes and never came back . Some say this inspired King to pu pen to paper , and at the age of seven he had completed his first short story .


Most Polluted Major City


Mexico City is classifed as having a serious air pollution problem . Acute levels of sulfur dioxide , suspended particulate matter , carbon monoxide i ozone are present in the city s air in volumes that exceed World Health Organization guidelines by more than a factor of two . There is also moderate to heavy pollution of lead and nitrogen dioxide .


Beijing is ranked a very close second to Mexico City according to World Bank figures for 1998.


Xlan is rated third and New Delhi the fourth most polluted city in the world .


Lowest Recorded Ozone Layer Levels


Ozone levels reached a record low between October 9 and 14 , 1993 over the South Pole in Antartica During this period an average figure of 91 dobson units (the standard unit for gauging atmospheric ozone)was recorded . This compares to the 300 Dobson units considered sufficient to shield the Earth from solar ultraviolet radiation and sustain biological systems . The ozone layers depletion was due mainly to the use of CFCs (a gas often found in aerosos)- but the consumption of CFCs has recently declined rapidly , which will hopefully result in the regeneration of the ozone layer .


Most Mid-Air Skateboard Rotations


SPIN DOCTOR


For most skaters , the “900″ is a pipe dream …


in both senses ! Tony Hawk became the first person to achieve this trickiest of tricks on his 11th attempt at the 1999 X Games in San Fransisco,


California . The trick involves getting good air from the ramp , rotating two and a half times , then executing a smooth landing.


WANT TO KNOW MORE?


Few people would question Tony Hawk`s status as the greatest skater ever . Boarding since he was nine ,Tony turned pro at he age of 14 since then , he`s taken part in over 100 proffessinal contests winning the vast majority of them.


Along the way he`s invented dozens of unique stunts , which fellow skaters have rushed to copy .


He`s made a fortune,lost it and won it back again .Now retired from competitive skating , Hawk`s name can be found on boards , clothes and computer games not bad for a kid whos admits , ” I never thought that I could make a career out of skateboarding” !


Smallest House


SMALL IS BEAUTIFUL


Real estate agents would probably describe it as “cosy” and “streamlined”. but there`s no getting round the fact that this house is tiny ! With its most modern feature being a simple faucet,this Quayside cottage offered the ultimate in simple living. But when the owner got caught short he had to make a dash for the outside lavatory,


because the house was too small even for a bathroom ! Today , the house is a major (and minor!) tourist attraction .


 



Talles Living Woman

Obstetrik Acillerde Anestezik Yaklaşım

Olaysız bir gebelikte ve doğum sırasında herhangi bir anda, anne ve yenidoğanın (YD) sağlıklı olmalarını temin etmek için acil, agresif tedavi gerektiren acil bir duruma hızla dönüşen, bir komplikasyon gelişebilir. Kritik olayların oluş zamanı ve patofizyolojisinin anlaşılması, anesteziste, iyi ya da kötü sonucu oluşturan yardımın veya tedavinin hızla yapılmasını sağlar.


Obstetrik aciller, genel olarak iki ana kategoriye ayrılır : maternal hemoraji nedenleri ve fetüsün zedelenmesi. Bu kategoriler geçiş yapabilmelerine rağmen, maternal hemoraji nedenlerini doğumdan önce, doğum sırasında ve doğumdan sonra görülenler diye sınıflamak yararlı olacaktır. Fetal aciller ise doğum öncesi ve doğum sırasında görülür.



Maternal Hemorajiler



Doğum Öncesi


Ablasyo Plasenta : Ablasyo plasenta, implante plasentanın bir parçasının erken ayrılmasını ifade eder. Ayrılma nadiren tamdır. Bu olay doğum öncesinde veya sırasında görülür. Tanı için kullanılan kriterlere bağlı olmakla birlikte ablasyo plasenta görülme sıklığı 1/77 – 1/86 kadardır. Son yayınlarda annenin kokain kullanımına bağlı olarak insidansında bir artma bildirilmektedir. Şiddetli alkol kullanımı ve kronik ya da gestasyonel hipertansiyon da diğer sorumlu tutulan etyolojik faktörlerdir.


Ablasyo hem maternal hem de fetal problemlere sahiptir. Doğumda oluşan uterin kanama, plasentanın ekspulsiyonundan sonra myometriyum kontraksiyonları ile durur. Myometriyum kontraksiyonu desidua bazalisdeki spiral arterlerin uçlarını büzer ve kan kaybı böylece mekanik olarak durur. Ablasyoda, plasental ayrılma, plasental ekspulsiyonu takip etmez. Uterus boşalmaz ve bu yüzden etkili bir uterus kasılması görülmez, sonuçta da kan kaybı devam eder. Fetus açısından, plasental yüzeydeki küçülme, asfiksi ile sonuçlanabilir. Ablasyo, yaklaşık 750 doğumda bir, fetüs için fatal olacak kadar şiddetlidir ve üçüncü trimestir ölüdoğumlarının yaklaşık %15’inden sorumludur. Ayrıca, yaşayan neonatlarda ağır nörolojik hasar oluşturabilir.


Ablasyonun en yaygın semptomu genelde uterin hassasiyete bağlı vajinal kanama ve bel ağrısıdır. Diğer bulgular, fetal kalp hızı (FKH) değişiklikleri, preterm eylem veya uterin hipertonisite ve sık olmamakla birlikte fetal ölümdür. Ablasyonun hemen hemen %90’ı fetal distress, maternel hipotansiyon veya koagülopati gelişmeyen ılımlı tiptedir. Gözlenen kanama miktarının, aktif kan kaybının bir göstergesi olmayacağının bilinmesi önemlidir. Bir miktar vajinal kanama görülebilmesine rağmen hiç eksternal kanama olmadan 3000 ml’lik kanama plasentanın arkasında birikebilir.


Ağır vakalarda, maternal koagülopati görülebilir. Ablasyo, gebelik sırasında görülen DİK’un en sık nedenidir. Bu durum, trombositopeni, hipofibrinojenemi ve faktör V ile Vlll düzeylerinde azalma ile kendini gösterir. Ayrıca, anne dolaşımında fibrin yıkım ürünleri saptanır ve klinik olarak sızıntılar olabilir. Bu koagülopatinin gelişiminde iki muhtemel mekanizma ileri sürülmektedir : dolaşımdaki plazminojenin aktivasyonu veya plasental tromboplastinin pıhtılaşmanın ekstrinsik yolunu tetiklemesi.


Eğer ablasyo olası ise Hb ve Hct konsantrasyonu, trombosit ölçümü, fibrinojen düzeyi, fibrin yıkım ürünleri, kan grubu ve kros için hemen kan alınmalıdır. Anestezik yaklaşım olayın şiddetine bağlıdır. Devam eden kan kaybı, maternal hipotansiyon veya koagülopati yoksa, özellikle güven verici fetal kalp izlemi varlığında, sürekli fetal monitorizasyonla doğum indüklenebilir. Bu hastalarda, maternal hipovolemi yoksa ve trombositler 100.000’in üzerinde ise rejyonel anestezi güvenle kullanılabilir. Çoğu anestezist, eğer rejyonel anestezi kullanımı için kuvvetli endikasyonlar varsa 70.000’e kadar trombosit sayısını kabul ederler. Anne hipovolemik ise, devam eden kanama ya da anlamlı FKH anomalileri varsa rejyonel anesteziden kaçınılmalıdır.


Acil sezaryen gereken şiddetli ablasyoda genel anestezi endikedir. Sezaryen kararı verildiğinde odaklanması gereken ilk konu annenin volüm durumudur. Termde sağlıklı bir gebe, vital bulguları değişmeden kan volümünün %10-15’ini kaybedebilir. Eğer gebe taşikardik, hipotansif veya oligürik ise kan volümü şiddetli bir şekilde azalmıştır (Tablo 1). Yeterli İV erişim şarttır. İdeal olanı iki tane geniş lümenli (16G veya daha büyük) İV yolun açılmasıdır. Sezaryen için rutin önlemlere (Tablo 2) ek olarak annenin hipovolemik durumu da gözönüne alımalıdır. Sodyum tiyopental vazodilatör olası nedeniyle uygun bir indüksiyon ajanı değildir. Sempatik stimulasyonla kan basıncını desteklediği için ketamin tercih edilen bir ajandır. İndüksiyon sonrası fakat doğum öncesi fetal destek önemlidir. Annenin %100 oksijenle solutulması fetüse oksijen sunumunu maksimize edecektir.


Tablo 1. Gebede Akut Kan Kaybına Bağlı Semptomlar


















Sınıf



Volüm kaybı



Klinik bulgular


Ilımlı Kanama< %15(< 900 ml)Ilımlı taşikardiDeğişken solukluk

N kan basıncı


N solunum


Negatif kapiler solukluk testi (blanching test)


Negatif yan yatırma testi (tilt test)


N idrar çıkışı

Orta Derecede Kanama%20-25(1200-1500 ml)Taşikardi (Nb : 110-130)Diastolik hipertansiyon, azalmış nabız basıncı

Orta derecede taşipne


Pozitif kapiler solukluk testi


Pozitif yan yatırma testi


İdrar çıkışı (25-40 ml/sa)

Şiddetli Kanama%30-35(1800-2100 ml)Belirgin taşikardi (Nb : 120-160)Soğuk, nemli, soluk deri

Hipotansiyon


Taşipne (solunum sayısı : 30-50/dk)


Oligüri

Masif Kanama> %40(> 2400 ml)Derin şokPeriferik kan basıncı alınamaması (SAB<80 mmHg)

Periferik nabız yokluğu


Belirgin taşikardi


Sirkülatuar kollaps


Oigüri veya anüri

Doğum sonrasında nitröz oksid %70’e kadar verilebilir. Nitröz-narkotik anesteziye dönüşüm minimal konsantrasyonda inhalan ajan kullanımına izin verir ki inhalan ajanlar doz bağımlı olarak kan kaybına katkıda bulunabilen uterin gevşemeye yol açtığından bu (yani minimal konsantrasyonda inhalan ajan kullanımı) arzu edilen bir şeydir. Agresif sıvı replasmanı yeterli kan basıncı oluşturmada yetersiz olursa, Hct konsantrasyonu, koagülasyon durumu ve asid-baz dengesinin tespiti için ilave kan örnekleri laboratuara gönderilmelidir. Ciddi durumlarda sürekli kan basıncı takibi ve tekrarlanan testler için arteryel hat açılması düşünülmelidir.


Tablo 2. Hipovolemik Gebede Genel Anestezi
















Rutin önlemlerHavayolu değerlendirmesiAntasid proflaksisi

Preoksijenasyon


Krikoid bası

Rutin monitörlerEKG, NİBP, SpO2,ETCO2, Isı
İndüksiyon ajanıKetamin(0,5-1,5 mg/kg)
Kas gevşeticiSüksinilkolin(1-1,5 mg/kg veya toplam 100 mg)
Doğum öncesi idame%100 oksijenİnhalan ajan, 0,5 MAK (eğer kan basıncı tolere ederse)

Kas gevşeticini idamesi

Doğum sonrası idame%70 N2O (eğer tolere ederse)İnhalan ajan, 0,25 MAK veya daha az

Kas gevşetici


Opioid (genelde fentanil, 1 micg/kg)

Persistan düşük kan basıncı içinAmnestik ajan düşün (midozolam)Arteryel kateteri düşün

Kan analizlerine başla (Hct, AKG, koagülasyon testleri

Doğumdan sonra bile masif kanama olasıdır. Myometriuma biriken kan yeterli uterin kontraksiyonu önleyen ve hemostazisi inhibe eden Couvelaire uterusa yol açabilir. Oksitosine ilaveten yeterli uterin kontraksiyon oluşturmak için diğer uterotonik ajanları vermek gerekli olabilir. Çok nadiren internal iliak arter ligasyonu veya histerektomi gerekebilir. Hemoraji kontrol edildiğinde koagulasyon saatler içinde normale döner. Kanamanın kontrolü, yalnız eritrosit süspansiyonu değil aynı zamanda taze donmuş plazma, trombosit konsantreleri ve hatta kriopresipitatın kullanımının dahil olduğu agresif koagulopati tedavisini gerektirebilir. Bu kan ürünlerinin kullanımı ideal olarak bozukluğun laboratuar kanıtlarına dayanarak olması gerekir, fakat klinik değerlendirme hızlı değişen akut acil (emergent) bir durumda elde bulunan tek araç olabilir.


Plasenta Previa : Plasenta previa, plasentanın servikal açıklığın üzerinde veya kapatacak şekilde anormal yerleşimidir. Komplet, parsiyel veya marjinal diye sınıflandırılabilir. İnsidansı yaklaşık olarak 1/200-1/250 kadardır. Rutin prenatal ultrason (US), gebeliğin erken döneminde previanın derecesini belirler fakat bunların çoğunluğu üçüncü trimestirde gravid uterusun genişlemesiyle normale döner. Previa, multiparlarda, özellikle sezaryen olmuş ya da previa öyküsü olanlarda daha sık görülür.


Plasenta previada eylemin başlamasıyla servikal os açılmaya başlar ve plasenta ayrılır, bunu maternal hemoraji takip eder. Ayrılma normal doğumda olduğu gibi desidua bazalis ile desidua parietalis arasında olur. Doğum sonrasında uterus effektif bir şekilde kontrakte oluncaya dek kanama devam eder. Ne anne kan kaybını ne de fetus plasenta yüzey alanının kaybını tolere edebilir. Tanı konulduğunda doğum daima sezaryenle olmalıdır.


Tanı konulmamış plasenta previa, üçüncü trimestirde ağrısız vajinal kanama ile kendini gösterir. Bu nedenle, üçüncü trimestirdeki tüm vajinal kanamalar aksi ispat edilene kadar plasenta previa düşünülmelidir. Previanın neden olduğu kanama kendiliğinden durabilir ya da ani ve şiddetli olabilir. Eskiden plasenta previanın kesin tanısı için servikal os’un direk görülmesi gerekirdi. Ne yazık ki bu muayenenin kanama riskini (hatta sel gibi) arttırması nedeniyle bu muayene, operasyon odasında litotomi pozisyonda, acil sezaryen için hasta boyanıp örtüldükten sonra yapılırdı. Günümüzde US’un yaygın mevcudiyeti ve kullanımı, tanıda mükemmel doğruluğu ile eski hazırlıklara olan ihtiyacı ortadan kaldırmıştır.


Tanı konulmuş previanın takibi gebeliğin dönemine ve klinik duruma bağlıdır. Sürekli kanama durumunda, sezaryen endikedir. Hızlı veya masif kan kaybında, bebeğin doğumu ve annenin stabilizasyonu için en hızlı yol olduğundan genellikle genel anestezi gereklidir. Aksi taktirde, YD ve plasenta doğana kadar kan kaybı devam edecektir. Eğer ilk kanama kendiliğinden durursa annenin volüm durumu kalp hızı, kan basıncı ve idrar çıkışıyla dikkatlice değerlendirdikten sonra rejyonel anestezi uygulanabilir. Maternal hipovolemi, rejyonel anestezi için kuvvetli bir rölatif kontrendikasyondur.


Tanı 32. gebelik haftasından önce konulmuşsa obstetrik takip (management) kollayıcıdır (expectant). Bu ise esas olarak istirahat ve kanama olmamasını umut etmektir. Terme yaklaştıkça kanama riskinin artması nedeniyle 32. gebelik haftasından sonra fetal maturite (genellikle amniosentezle yapılır) değerlendirilir ve elektif sezaryen yapılır.


Doğum Sırasında


Uterus Rüptürü : Uterus rüptürü doğumdan önce, doğum sırasında ve hatta sonrasında görülebilir; fakat kontraksiyonlarda çok yoğun olduğundan, genelde intrapartum bir olaydır. Mortalite hızının genelde düşük olmasına rağmen (yaklaşık %0,1) anne ve YD için bir felaket olabilir. Rüptürün majör nedeni, önceki sezaryen skarının yırtılmasıdır. Klasik vertikal uterin skarın eylem sırasında ayrılması, aşağı transvers segment skarından daha olasıdır. Klasik insizyon myometriuma uzanır; oysa ki aşağı transvers segment insizyonu esas olarak bağ dokusuna uzanır. Bu aşağı insizyon, uterin kas içinden yapılan bir insizyonun olduğundan çok daha sert bir şekilde iyileşir. Daha az görülen diğer nedenler myomektomi skarının rüptürü, hızlı doğum, cefalopelvik uyumsuzluğa bağlı uzamış eylem ve aşırı oksitosin stimulasyonudur. Travma ve dilatasyon-küretaj veya plasentanın elle halası gibi iatrojenik nedenler de uterin rüptüre neden olabilir. Eski uterin skar yokluğu veya rüptür travma nedenli ise maternal mortalite hızı yüksektir.


Semptomları, vajinal kanama, şiddetli uterin veya abdominal ağrı, omuz ağrısı, fetal kalp seslerinin kaybolması ve maternal hipotansi-yondur. Aşikar hipotansiyon veya şoktaki bir gebede, neonatın hızla doğumu ve kanama kontrolu için batının açılması amacıyla genel anestezi endikedir.


Amerikan Obstetrisyenler ve Jinekologlar Birliği (ACOG) alt uterin segmentten sezaryen olan gebelerin hemen tümünün güvenli bir şekilde bir doğum eylemi ve ardından vajinal doğum yapabilecekleri kararına varmışlardır. Bu uygulamanın 1980’lerde yaygın bir şekilde kullanılmaya başlandığı zaman, bazı obstetrisyenler uterin rüptürü maskeleyebileceği ve tanıyı geciktireceği korkusu ile bu hastalarda rejyonel anestezinin kontrendike olduğuna inanmışlardır. Ancak, tecrübeler göstermiştir ki, sezaryen sonrası vajinal doğum yapan bu hastalarda intrapartum rüptürün majör semptomu ağrıdan ziyade uterin tonus ve kontraksiyonundaki değişikliklerdir. Bazı büyük serilerde, rejyonel anestezinin, maternal ağrı ve anksiyeteyi yatıştırdığı için başarılı vajinal doğum şansını arttırabildiği ve kullanımının güvenli olduğu bildirilmiştir (Tablo 3). Bu hastalarda yeterli analjezi sağlayan en düşük konsantrasyonda lokal anestezik kullanılmalıdır. Opioidler ve epinefrinin kullanıldığı kombine teknikler bu düşük konsantrasyona izin verebilir (bupivakain, %0,0625 veya daha düşük).


Tablo 3. Epidural Anestezi (EA) Kullanımı ve VBAC














Doğum Şekli

EA ile (n=70)



EA olmadan (n=172)



Toplam (n=242)


Vajinal

66 (%94,2)



118 (%68,6)



184


sezaryen

4 (%5,8)



54 (%31,4)



58


Doğum Sonrası


Doğumdan sonra 6 hafta içinde görülen kanamalar postpartum hemoraji olarak kabul edilir. Aslında anlamlı kan kaybı doğumdan hemen sonra veya bir iki saat içinde görülür. Postpartum hemoraji, obstetride ciddi kan kaybının en yaygın nedenidir.


Plasenta Retansiyonu : Plasenta retansiyonu, doğumların yaklaşık %1’inde görülür ve genellikle manuel eksplorasyon gerekir. Eğer doğumdan sonra uterus tamamen boşalmamışsa tam olarak kasılamaz ve desidua bazalisdeki arterioller sızdırmaya veya belirgin kanamaya devam eder. Plasenta retansiyonunda anestezik yaklaşım iki faktörü göz önüne almalıdır : uterusun gevşemesi ve analjezi. Uterusun elle muayenesi için sıklıkla gevşemesi gereklidir. İnhalan ajanlar (halotan, isofluran) bunun için kullanılmaktadır. Bir MAK’tan yüksek konsantrasyonlarda inhalan ajanlar etkili bir uterus gevşeticilerdir. Ancak bu konsantrasyonlarda kullanıldıklarında, aspirasyon riski, havayolu idaresi ve maternal volüm durumu düşünülerek genel anestezi uygulanmalıdır. Nitrogliserinin de uterusu gevşetici etkisi gösterilmiştir; ancak bu etkiyi oluşturmak için genel anestezi gerekli değildir. 100-200 mikrogr nitrogliserinin İV bolus verilmesi, kısa yarı ömründen dolayı 60-90 saniye süren bir gevşemeyi, 30-45 saniyede oluşturur. Nitrogliserin kullanımı ile maternal hipotansiyon oluşabilir ancak bu çok kısa ömürlü bir yan etkidir. Ancak nitrogliserin analjezi oluşturmaz, başka önlem alınmalıdır. Eylem için takılmış epidural kateter bu amaçla kullanılabilir ancak bundan önce maternal volüm durumu dikkatle gözden geçirilmelidir.


Uterin Atoni : Doğumların %2-5’inde, çeşitli derecede uterin atoni görülür ve obstetride ciddi kan kayıplarının en sık sebeplerinden biridir. Termde kardiyak outputun yaklaşık %20’si uterusa gitmesi nedeniyle tam olarak atonik uterus 5 dakika içinde kolayca 2 L kan kaybedebilir. Atoni, uterusun aşırı gerginline neden olan sebeplerle (multiparite, polihidramnios, çoklu gebelik gibi), plasenta retansiyonu, eylem sırasında aşırı oksitosin kullanımı, tokolitik ajanlar ve inhalan ajanların kullanıldığı operatif müdahaleler sonucunda gelişir. İlk müdahale, hayat kurtarıcı olabilen kan volümünün replasmanı için sıvı resüstasyonu gibi medikal tedavidir. Oksijen desteği (maske aracılığı ile), uterin masaj ve uterotonik kullanımı ile operatif girişime gerek kalmayabilir.


Uterotoniklerden oksitosin genelde ilk tedavidir ve 40 U/L mümkün olduğunca hızlı infüze edilir. Bu dozun üzerinde herhangi bir yarar sağlamaz. Oksitosin sistemik vazodilatör olması nedeni ile eğer hızlı verilirse hipotansiyonu agreve edebilir. Hem hızlı volüm infüzyonu hem de hızlı oksitosin infüzyonunu beraber vermek gerekirse bağımsız infüzyon hızı kontrolu olasılığı için iki İV yol kullanılmalıdır. Bir ergot alkoloidi olan metilergonovin, uterus istirahat tonusunu arttıran ikinci seçenek bir ilaçtır. Rölatif olarak uzun yarı ömrü nedeniyle oksitosinde olduğu gibi devamlı infüzyonu gerekmez. Metilergonovin 0,4 mg dozunda verilir. Eğer iki doz istenilen uterus tonusu oluşturmazsa “carboprost” (Hemabate®) üçüncü seçeneği oluşturur. Carboprost, PgF2α’nın stabil doğal bir analoğudur. 0,2 mg İM dozda verilir veya direkt intramyometriyal enjekte edilebilir. Total doz 0,6 mg’ı geçmemelidir. Metilergonovin ve carboprost yan etkilere sahiptir. İV verilmezler, İM verilirler. Metilergonovin periferik vazokonstriktördür ve hızlı İV enjeksiyonu akut hipertansiyona ve serebrovasküler olaya neden olabilir. Pulmoner ödem ve koroner vazospazmla ilişkilidir. Carboprost da potent bir sistemik ve pulmoner vazokonstriktör ve bronkokonstriktördür. İV verilmesi şiddetli bronkospazm ve sistemik ve pulmoner hipertansiyonla ilgili olabilir. İM verilimi, astmatiklerde dikkatle kullanılmalıdır. Uterin venöz sinüslerce hızlı geri emilimi İV yol gibi etkiler oluşturacağından intramyometriyal enjeksiyon dikkatle yapılmalıdır.


Plasenta Accreta : Plasenta accreta (ve onun varyantları increta ve percreta), plasentanın desidua bazalis olmaksızın anormal implantasyon ve gelişimini ifade eder. Desidua bazalisin yokluğunda plasenta direkt myometriyum üzerine yerleşir (Pl. accreta). Pl. increta plasentanın myometriyumu invaze etmesini ifade eder. Pl. percreta ise plasentanın myometriyum içinden geçip diğer intraabdominal yapılara implante olmasıdır. Bu varyasyonların herhangi birinde doğumdan sonra plasentanın ayrılması myometriyumu bozar ve şiddetli kanamaya neden olabilir. Plasentanın tam ayrılması genelde mümkün değildir ve devam eden kan kaybı ile sonuçlanır. Plasenta accretanın insidansı 1/2000 veya daha azdır ve ne yazık ki doğum sonrasına kadar tanı konamaz. Tanımlanabilir bir populasyon olan plasenta previa olduğu bilinen ve sezaryen öyküsü olan hastaların, pl. accreta açısından yüksek insidansa sahip olduğu bulunmuştur. Önceki sezaryen sayısının artışı pl. accreta riskini de arttırır. Plasenta previalı ve 4 kez sezaryen olmuş hastada risk %50’den fazladır (Tablo 4). Sık olmayan kanamalar küretajla kontrol edilebilmesine rağmen, cerrahi girişim ki genellikle histerektomidir, çok sıklıkla gerekir.


Tablo 4. Pl. Accreta İnsidansına Önceki Uterin İnsizyonlu Pl.Previanın Etkisi



























Önceki Sezaryenler


(n)



Pl.Previalı Hasta


(n=286)



Pl.Previa/Accreta


(n=29)



Accreta


(%)



0



238



12



5



1



25



6



24



2



15



7



47



3



5



2



40



4



3



2



67



Nonhemorajik Aciller



Muhtemelen en sık nonhemorajik obstetrik acil eylem öncesi ve sırasındaki “fetal distres”tir. Fetal distres FKH’nın yorumuna dayanır. 1995’de ACOG, FKH yorumu üzerine bir bülten yayımladı; fetal distres terimini hatalı ve eksik kabul etmişlerdi, fakat o kadar yaygındı ki bu terimi terketmek zordu. Tercih edilen teknik terim “reassuring” ve “nonreassuring” dir. bu terimleri anlamak ve müdahale gereksiniminin aciliyetine karar vermek için FKH monitorizasyonunun temelini anlamak önemlidir.


FKH’nın değerlendirmede bazal kalp hızını, değişkenliğini, akselerasyon veya deselerasyonların varlığını saptamak önemlidir. Normal bir FKH 110 ile 160 arasındadır. Taşikardi >160 /dk’lık FKH’nı ifade eder ve sıklıkla maternal ateş veya enfeksiyon, ilaç kullanımı (terbutalin, atropin), ya da hipertiroidi ile yakından ilgilidir. Fetal sebepler çok nadirdir ve bunlar taşiaritmiler ve hipoksemidir.


Bradikardi


Bradikardi, FKH’nın <110/dk olmasını ifade eder. Fetal kardiyak debi kalp hızına bağlıdır. Erişkinlerde olduğu gibi kalp hızındaki azalma stroke volümdeki artışla doğru orantılı olarak kompanze edilemez. Sağlıklı termde bir fetus 100, hatta kesin olmamakla birlikte 90/dk düzeyindeki bir FKH tolere edebilmesine rağmen, uterin kontraksiyonların uterin kan akımında (ve buna bağlı oksijen sunumunda) geçici azalmaya yol açması nedeniyle düşük kalp hızında eylem sırasında sağlıklı fetus bile ilerleyici bir şekilde asidotik ve hipoksemik olacaktır.


FKH’ndaki azalmalar kemoreseptör veya baroreseptör aktivasyonuna otonomik refleks bir yanıt olabilir. FKH’ndaki kısa süreli azalmalar genellikle iyi tolere edilir. Uzamış episodlar fetal asidoz ve kötüleşmeye yol açarlar. FKH’ndaki ani azalmalar umblikal kord basısına veya sarkmasına, ablasyoya, uterin hiperstimulasyonuna veya maternal hipotansiyona bağlı olabilir.


Variabilite


Variabilite, FKH’nın önemli bir özelliğidir ve iki komponente sahiptir: atımdan atıma ve uzun süreli. Atımdan atıma variabilite, sürekli değişen otonomik etkilerin neden olduğu atımlar arasındaki dakika dalgalanmaları ifade eder. Bu otonomik etkilerin varlığı, nöroaksisin (korteks-hipotalamus-medulla-n.vagus) tam ve iyi oksijene olduğunu ima eder. Atımdan atıma variabilitede FKH dalgası sivri uçlu ve testere dişi görünümü verir. Uzun süreli variabilite, uzun bir zaman çerçevesinde görülür. Bir dakikalık bir sürede bazal FKH’da 6-25 atımlık bir değişme normal kabul edilir. Uzun süreli variabilite FKH’nin dalgalandığı aralığı tanımlar. Variabilite, maternal medikasyonla azaltılabilir, ancak en önemli faktör fetal hipoksemidir.


Deselerasyonlar



Deselerasyonlar genelde uterin kontraksiyonlarla olan bağlarına göre erken, değişken ve geç olarak nitelendirilirler. Erken deselerasyonlar, kontraksiyonla senkronizedir, kontraksiyon başladıktan sonra başlar, kontraksiyonun piki ile en alt düzeye ulaşır ve kontraksiyonun tamamen sönmesinden önce yokolur. Sıklıkla kontraksiyonun ayna görüntüsü olarak tanımlanırlar. Fetal başın kompresyonuna karşı vagal refleks yoluyla oluşurlar, tekrarlayıcı ve şiddetli değildirler. Değişken deselerasyonlar kontraksiyonla ilişkili değildirler, çok değiken görünümleri vardır ve çok ani başlangıç-bitişe sahiptirler. Umblikal kord basısına bağlı olduğuna inanılır. Bazal FKH ve variabilite normal ise bu deselerasyonlar önem taşımaz. Eğer şiddetli ise (60 saniyeden daha fazla bir sürede bazal düzeyden 60’dan daha fazla azalma), umblikal kan akımında aralıklı azalmalar fetüsün dekompanzas-yonuna neden olarak doğumun hızlandırılması ya da kord kompresyonunun kaldırılmasını gerektirir.


Geç deselerasyonlar, uterin kontraksiyondan sonra başlayan FKH’ndaki azalmaları ifade eder, kontraksiyon sönmeye başladıktan sonra en alt düzeyine ulaşır ve bir süre daha devam eder. Geç deselerasyonların nedenini anlamak için, uterin kan akımını, uterin perfüzyon basıncını ve uterin kontraksiyonları anlamak önemlidir. Uterin perfüzyon basıncı yaklaşık ortalama uterin arteryel basınçla ortalama uterin venöz basınç arasındaki farka eşittir. Normal sağlıklı gebelerde, ortalama uterin arteryel basınç yaklaşık 60-70 mmHg, ortalama uterin venöz basınç 10-15 mmHg ve Uterin perfüzyon basınç ise 45-60 mmHg’dır.


Sağlıklı bir uterus kontraksiyonu ile oluşturulan intrauterin basınç, 100 mmHg’ya kadar ulaşabilir. Bundan dolayı normal eylem sırasında plasental perfüzyon, her konraksiyon piki sırasında kısa bir süre için kesintiye uğrar. Fetal kan plasentada dolanmaya devam eder ancak değişim olmaz (kan fetal kalbe daha düşük oksijen basıncı ve pH ile döner). Kontraksiyon bitince perfüzyon ve oksijen değişimi tekrar düzelir, Po2 ve pH normale döner. Sağlıklı bir fetüs, biraz rezervi olduğundan bir problem olmaksızın uterus perfüzyonundaki bu kesintiyi tolere eder. Stresdeki bir fetüs, bir rezerve sahip olmayabilir ve bu perfüzyondaki kısa kesintiyi tolere etmeyebilir.


Uteroplasental yetmezlik en çok geç deselerasyonlarla birliktedir. Eğer tekrarlayıcı iseler geç deselerasyonlar majör olaydır. Geç deselerasyonlar için iki mekanizma olasıdır: İlkinde, en yaygın olanı, uteroplasental yetmezlikten dolayı çok az oksijenize olmuş kan, genelde Po2’nin en yüksek olduğu fetal baş ve boyundaki kemoreseptörler tarafından algılanır. Bu, kalp hızını azaltan vagal cevaba neden olur. İkinci olası sebep, direkt hipoksik myokardiyal depresyondur. Problem çözülmezse, hipoksemi ve asidoz ilerleyici olarak sürdüğü halde birinci mekanizmayla variabilite sağlanır. İkinci mekanizmada variabilite ortadan kalkacaktır.


Herhangi bir deselerasyona ilk cevap intrauterin resusitasyon olmalıdır. İntrauterin resusitasyon, uterin kan akımını ve oksijen verilmesini maksimize etmeyi amaçlar ve bu bir kaç basit manevra ile yapılabilir. Yeterli uterin kan akımı, İV sıvı verilmesi ve gerekirse vazopressör (efedrin gibi) ile sağlanabilir. Oksitosin durdurulmalıdır. Maternal pozisyon, olası bir aortokaval basıyı ekarte etmek için değiştirilmelidir. Bir yüz maskesi ile (nazal kanül DEĞİL) yüksek akımda oksijen verilmelidir. Yüksek akım oksijen, maternal Po2’yi anlamlı derecede yükseltir; fetal Po2’deki değişiklik rölatif olarak küçük olacak fakat fetal kanın oksijen içeriği anlamlı olarak yükselecektir. Deselerasyon kaybolmazsa doğum planı hazırlanmalıdır. Variabilite azalıyor veya bazal değerde azalma olmuşsa annenin güvenliği de sağlanarak olabildiğince doğun yaptırılmalıdır ki sıklıkla bu genel anestezi altında acil sezeryan şeklinde olur.


Son yarım yüzyılda ABD’de maternal mortalitenin dramatik bir şekilde azalmasına rağmen obstetrik hemoraji, maternal ölümlerin esas sebeplerinden biri olarak devam etmektedir. İyi yetişmiş anestezistlerin varlığının artması maternal mortalitedeki bu azalmanın önemli bir sebebidir ve anestezistler, bu ölümlerin daha fazla azalmasındaki tek noktadırlar. Anahtar, problemin gelişeceği riskli hastaların tanınması ve mevcut kötü durum daha beter olmadan hızlı ve agresif olarak devreye girilmesidir. Risk faktörü olmayan hastalarda bile şüpheci olmak, gelişebilecek problemler için uyanık olmak, hayat kurtaran erken müdahaleye izin verecektir. FKH trasesinin incelenmesi, fetal prognozun belirlenmesinde ve anestezistin doğum ünitesindeki konsültan rolünün belirgin olarak açıklığa kavuşmasında oldukça önemlidir.



Obstetrik Acillerde Anestezik Yaklaşım

Populasyon Genetiği Nedir

Mendel yasaları tekrar bulunduktan sonra, araştırmacının gözleri bireysel karılımın üzerinde yoğunlaştı. İki koyu gözlü atadan neden mavi gözlü bir çocuğun olduğu araştırılmaya başlandı. Daha sonra evrim konusu kalıtsal açıdan gündeme gelince populasyon genetiğinin önemi anlaşılmaya başlandı. Çünkü evrim düzeneği bireyle üzerinde değil populasyonlar üzerinde etkiliydi. Bireyler populasyondaki genleri taşıyan aracılardan başka bir şey değildi. Bir populasyondaki tüm bireylerin taşıdığı genlerin toplamına populasyonun “Gen Havuzu” denir.


Aynı türe ait; fakat kalıtsal yapıları, daha doğrusu kalıtsal bileşimleri farklı olan bireylerin oluşturdukları topluluklara populasyon denir. Ekolojik açıdan populasyon, belirli bir bölgeye yayılmış olan türe bağlı bireylerin oluşturduğu topluluk olarak tanımlanır. Eğer bu tanıma kendi aralarında üreyebilen canlıların topluluğu sözcüğünü de ilave edersek o zaman bu tip poopulasyonlara “Mendel Populasyonları” denir. Eşeysiz çoğalan canlı gurupları Mendel Populasyonu tanımının dışında kalır.


Panmixis: bir populasyonda tüm bireylerin birbirleriyle çiftleşme şansı aynı ise; yani bütün gametler kendi aralarında eşit birleşme ve döllenme şansına sahipse, buna panmixis denir. Özellikle yeterince büyük populasyonlarda bu eşitlik sağlanmıştır.


Gen Havuzlarındaki Gen Frekansı


Bir bireyin kalıtsal yapısına genotip, bir populasyonun kalıtsal yapısına da gen havuzu denir. Örneğin insanın gen havuzunda A, B, AB ve 0 kan grupları bulunmasına karşın, bir bireyde ancak bu gruplardan birisi, genlerden de en çok ikisi bulunabilir. Her gen havuzundaki genlerin frekansı, o gen havuzuna geçmişte etki eden seçme baskısına göre farklılıklar gösterir. Örneğin Gana’daki insanların gen havuzları ile, İsveç’teki insanların gen havuzlarındaki genlerin frekansı birbirinden farklıdır. Gana’da doğan bir çocuk bu ortamdaki gen havuzunun belirli bir miktarını alır; İsveç’teki de kendi gen havuzunun bir kısmını genotipinde gösterir. Bunlar ortak bir atadan gelmelerine karşın, farklı çevre koşullarının etkisi altında doğar seçme ile farklı gen frekanslarına sahip olmuşlardır. Eğer bir populasyona dışarıdan göçle gen akımı yoksa ( Bu, bir populasyona göçle yeni bireylerin gelmesi ya da bu populasyonun komşu populasyonla zaman, zaman karışmasıyla olabilir. ), mutasyon ve kromozomal değişme meydana gelmiyorsa, şansa bağlı çiftleşme ve döllenme varsa herhangi bir genin yararına ya da zararına seçme yoksa, populasyon yeterince büyükse, kural olarak gen havuzundaki genlerin frekansı sabit kalır ve bu tip populasyonlara kararlı populasyonlar denir. Doğal seçme hemen her zaman etkisini, herhangi bir şekilde göstereceği için, bir populasyonun sürekli kararlı kalmasını düşünemeyiz. Doğal olarak, seçme, belirli yönde yarar sağlayan genlerin zamanla havuzda frekansının artmasını sağlayacaktır. Bir populasyonun gen frekansını öğrenmemiz için ilk olarak homozigot çekinik özellikli bireylerin sayısını bilmemiz gerekir. Gen frekanslarının saptanması konusunda birbirinden bağımsız olarak İngiliz matematikçisi G. H. Hardy ve Alman hekimi Wilhelm Weinberg 1908 yılında bir bir formül geliştirdiler. O devirde bireyin kalıtsal özellikleri incelendiği için kimsenin dikkatini çekmedi. Daha sonra populasyon genetiği gelişince daha önce bulunmuş olan bu formül büyük bir değer taşıdı ve “ Hardy – Weinberg Kuralı “ olarak adlandırıldı.


Hardy – Weinberg Kuralı


 


Mendel, monohibrit ( Hetorozigot ) çaprazlamalarda çekinik genlerin homozigot halde ortaya çıkma şansının ¼ olduğunu gösterdikten sonra, bir çok kişi çekinik genlerin populasyonda gittikçe azalacağını hükmettiler. Gerçekte bu doğru değildi. Eğer bir populasyonda bu çekinik genlere karşı yada yararına bir doğal seçme yoksa her zaman frekansları sabit kalacaktır.


Örneğin mavi gözün ortaya çıkma şansının 1/4olduğunu biliyoruz. Bu durumda mavi göz, populasyondan neden tamamen kalkmamaktadır? Belki göz rengi, verilecek iyi bir örnek değildir. Çünkü gözün açık ve koyu olmasını saptayan bir çift gen vardır. Buna karşılık göz renginin tonu birçok gen tarafından ayarlanır, yani poligenik bir kalıtım söz konusudur. Eğer bir birey göz rengi rengi bakımından homozigot çekinik ise gözleri açık veya rekli olur. Çünkü melanin birikimi olmaz. Başat gen taşırsa melanin birikimi olacağı için koyu renkli olur. Her iki rengin tonu da bir dizi diğer gen gurubu tarafından kontrol edilir. Bu nedenle mavinin, elanın, siyahın vs. ‘nin birçok tonu bulunur. Biz, bunun daha kolay anlaşılmasını sağlamak için siyah ve mavi gözlü diye ikiye ayıracağız.


Örneğin, bir populasyonda A ve a genlerinin kalıtımını düşünelim. Birinci dölde durum AA, 2Aa ve aa olacaktır. Bu oranların dengeli bir populasyonda hemen her zaman aynı kaldığını gösterelim. Doğal olarak bu genotipteki bireylerin birbiriyle çiftleşme şansının aynı olduğunu varsayarız.


Varsayalım ki bir populasyonun %16’sı mavi gölüdür. Gen havuzunda bulunan A genlerinin oranını p, a genlerinin oranını da q diye gösterirsek, populasyonda a yada A geni bulunacağından p+q=1 olacaktır. Bunlardan birinin değerini bulursak diğerini çıkarmamız mümkündür. Ortamda p kadar A geni ve q kadara geni taşıyan yumurtalar, p kadar A geni, q kadar a geni taşıyan spermalarla birleşeceğinden,


Çiftleşme:




































































Erkek
DişiFrekansYavru
AAXAA¼ x ¼1/16 AAve
AAXAa¼ x ½1/16 AAve1/16 Aa
AAxaa¼ x ¼
1/16 Aa
AaxAA½ x ¼1/16 AAve1/16 Aa
AaxAa½ x ½1/16 AAve1/8 Aave1/16 aa
Aaxaa½ x ¼
1/16 Aave1/16 aa
aaxAA¼ x ¼
1/16 Aa
aaxAa¼ x ½
1/16 Aave1/16 aa
aaxaa¼ x ¼
1/16 aa



Toplam:4/16 AA8/16 Aa4/16 aa










Sonuç (pA + qa) (pA + qa) =p²AA +2pq Aa + q²aa olur. Örnek olarak p= olduğunda, p, A geninin frekansını verdiğinden ½’dir ve a geninin frekansına yani q’ya eşittir ya da eşitlikten değeri bulunabilir: 1-1/2=1/2; (p+q = 1). Eğer biz bir populasyondaki çekinik homozigot bireylerin sayısını bilirsek diğer bireylerin genotiplerinide saptayabiliriz. Elimizdeki populasyonda mavi gözlülerin oranı %16 olduğundan (p+q)² =p²+2pq + q² eşitliğine göre, mavi gözlülerin yani aa genotipindeki bireylerin frekansı q² dir. Matematiksel olarak hesaplamak için 0.16 şeklinde yazılır, buradan bir a geninin oranını bulmak için karekök alınır ve sonuç olara bir a geninin oranı 0.40 olarak bulunur. p+q =1 olduğu için p, yani A’ nın oranı 0.60 olarak bulunur. Bu orana göre, homozigot siyah gözlü olanların sayısı 0.60 x 0.60 = 0.36 olmalıdır. Keterezigot olanların sayısı 2pq olacağından,


2 x 0.60 x 40 = 0.48 olacaktır. Toplam olarak % 16 mavi gözlü, % homozigot siyah gözlü, %48 heterezigot siyah gözlü birey bulunur; hepsinin toplamı %100 dür. Yukarıda verilen tabloyu bu hesaplamaya uygularsak:


Bir Populasyondaki Değişik Atalardan Mavi Gözü Çocuk Meydana Gelme Olasılığı


 






















Ataların genotipiMavi gözlülerin yüzdesiFrekansın hesaplanmasıPopulasyonda mavi gözlülerin oran
aa x aa1000.16×0.16×1.000.0256
aa x aa500.16×0.48×0.500.0384
Aa x aa500.48×0.16×0.500.0384
Aa x Aa250.48×0.48×0.250.0576




Toplam populasyondaki mavi gözlülerin oranı: 0.1600


Multipli Allelde Frekans Hesaplaması


 


İnsanda kan gruplarını bir seri allel saptamaktadır. A, B ve 0 grubu genleri frekansını sırayla p, q ve r ile gösterirsek bağıntımız p + q + r = 1 olur. ( p + q + r )² = 1’dir.


( p + q + r ) ( p + q + r ) = 1


p² + 2pq + 2pr + q² + 2qr + r² = 1


Herhangi bir toplumda yaptığımız gözlemlerde insanların % 45’inin A, %13’ünün B, % 6’sının AB ve % 36’sının 0 grubundan olduğunu düşünelim. Buradan frekanslarını hesaplayalım.


Gözleyebildiğimiz kan grupları şu şekilde yazılabilir.

















AA, A0BB, B0AB00
Beklenen Frek.p² + 2prq² + 2qr2pq
Gözlenen Birey4513636

















Populasyon Genetiği Nedir

Osteoporoz (Kemik Erimesi) Nedir Nasıl Tedavi Edilir

Menopoz insan hayatında önemli değişkliklerin meydana gelmesine neden olur. Hem ruhsal hem de fiziksel bu değişiklikler temel olarak vücutta yumurtalıklardan salgılanan östrojenin azalması nedeniyle ortaya çıkar. Menopozla birlikte özellikle aşağıda anlatılacak olan risk faktörleri olanlarda kemik dokusu da kısa zamanda kalitesinden ödün vermeye başlayabilir. Menopozda olan kadınlar yaşamlarının geri kalan kısımlarında osteoporoza bağlı %50′lik bir kemik kırığı riski ile karşı karşıyadırlar.


Osteoporoz insan ömrünün giderek uzamasıyla birlikte ülkemizde de önemli bir sorun haline gelmiştir.


Osteoporoz nedir?


Osteoporoz, ya da daha çok bilinen adıyla “kemik erimesi”, kemiğin mineral içeriğinin azalması nedeniyle dayanıklığının azalması, yani kalitesinin düşmesidir. Vücutta kortikal kemik ve trabeküler kemik olmak üzere iki ayrı kemik türü vardır. Kortikal kemik tüm vücut kemiklerinin %80′ini oluştururken, trabeküler kemik, bir arıpeteği yapısında olan ve yüzey alanı daha geniş bir kemik türüdür. Trabeküler kemik omurgalarda ve uzun kemiklerin uç kısımlarında yeralır ve osteoporoza bağlı kırıklara en hassas bölgeler de buralarıdır. Kemikler sürekli olarak yapım-yıkım olaylarının ardarda devam etmesiyle yenilenen canlı dokulardır. Trabeküler kemiğin yapım-yıkım hızının kortikal kemiğe göre 4-8 kat daha hızlı olması bu kemikleri kırıklara daha hassas hale getirmektedir.


Kadınlarda 40 yaşına kadar yapım-yıkım olayı dengeli bir şekilde devam ederken, bu yaştan itibaren yıllık %0.5′lik bir oranda geri dönüşümsüz bir kemik kaybı olur. Bu, özellikle menopozdan itibaren daha da hızlanır ve menopozda olan bir kadın her yıl trabeküler kemiklerinin %5′ini ve tüm vücut kemik dokusunun %1-1.5′luk bir kısmını kaybeder. Bu kayıpılar 10-15 yıllık hızlı bir dönemden sonra oldukça azalır. İşte bu aşamaya kadar kaybedilen kemik dokusu miktarı kadının ileride kemik kırığıyla karşılaşıp karşılaşmayacağını belirleyen en önemli etkenlerden biridir. Zira bu süre içerisinde trabeküler kemiğin %50′si kortikal kemiğin ise %30′u kadar bir miktarı kaybedilmiş olabilir.


Osteoporoz hangi kemikleri etkiler?


Osteoporoz en sık vücudun yükünü taşıyan ve trabeküler yapıda olan omurları etkiler. Tüm osteoporoz olgularının %47′si omurlarda, %20′si kalçada (uyluk kemiğinin baş kısmında), %13′ü bileklerde ve %20′si diğer kemiklerde görülür.


Bunun sonucunda özellikle ileri yaşlarda omurlardaki çökme kırıklarına bağlı olarak boyda kısalma olabileceği gibi (bir kadının ileri yaşlarda boyu 15-20 cm’ye kadar kısalabilir!), hafif düşmeler sonucunda ya da kendiliğinden, başta kalçada olmak üzere diğer kemiklerde hayatı tehdid eden kırıklar meydana gelebilir.


Osteoporoz kimlerde daha sık görülür?


Osteoporoz riski yaşla birlikte artar ve özellikle kadınlarda erkeklere göre daha sık görülür. İnce kemik yapısı olanlarda, ailesinde ve özellikle ailesindeki kadınlardan birinde kemik kırığı öyküsü ya da boyunda kısalma öyküsü bulunan kadınlarda, 45 yaşından önce kendiliğinden ya da ameliyatla yumurtalıkların alınması neticesinde menopoza giren kadınlarda, uzun süreli adet görememe şeklinde adet düzensizliği olan kadınlarda, gıdalarının kalsiyum içeriği az olan kadınlarda (en önemli kalsiyum kaynakları süt ve süt ürünleridir), yaşamlarında egzersize yer vermeyen, sigara içen, aşırı alkol kullanan kadınlarda, kortizon ve diğer bazı ilaçları kullanmak zorunda olanlarda ve başta hipertiroidi (tiroid hormonlarının yüksek olması) olmak üzere çeşitli hormonal hastalıklarda osteoporoz riski artmıştır.


70 yaşın üzerinde olan kadınların %21′inde hiçbir belirti olmasa da radyolojik olarak kırık yönünde değişiklikler gözlenir. Kalça kemiği kırıklarının riski menopozdan 10-15 yıl sonra artmaya başlar ve 90 yaşında bir kadının kalça kemiği geçirmiş olma olasılığı %20′dir. Bu kalça kırıklarının yaklaşık %15′i ilk üç ayda ölümle sonuçlanacak kadar ağırdır. Özellikle kalça kırıkları %50 kadında sakatlıkla sonuçlanır.


Osteoporoz tanısı nasıl konur?


Klasik radyolojik yöntemlerle (düz röntgen filmleriyle) osteoporoz tanısı koymak hatalıdır. Bunun yerine DEXA adı verilen özel yöntemle ve kemik tomografisi yöntemiyle vücudun en hassas kemikleri olan uyluk başı bölgesi, omurlar ve kol kemiklerinin incelemesi yapılır ve hassas bir şekilde tanı konabilir. Raporda “normal”, “osteopeni” (osteoporoz başlangıcı), “osteoporoz” ve “ileri derecede osteoporoz” olmak üzere farklı ifadeler kullanılabilir.


Hiç bir şikayeti olmayan kadınlarda bile menopoza girdiklerinde bir kez ve daha sonra beşer yıllık aralıklarla kemik ölçümü önerilmektedir.


Osteoporoz nasıl tedavi edilir?


Başlamış bir osteoporoz süreci sonucu kaybedilen kemiği yerine geri getirmek zordur. Ancak süreç bazı tedavilerle büyük oranda durdurulabilir. Bunun sonucunda ileri derecede osteoporoz olguları hariç, kırık oluşma riski de önemli derecede azalmış olur.


Östrojen tedavisinin süreci yavaşlattığı artık kesinlikle kanıtlanmıştır. Östrojen tedavisi alanlarda kol ve kalça kırıklarında %50-60 oranında azalma, beraberinde kalsiyum alımı da sağlandığında (kalsiyumdan zengin gıdalar alınması ve gerekli durumlarda ilaç şeklinde kalsiyum tedavisi) omurga kemiği kırıklarında %80′lik bir azalma beklenebilir. Bu, özellikle en az 5 yıllık bir tedavi sonrası etkili olur.


Östrojen tedavisinin etkili olabilmesi için tedavi devam etmelidir. Tedavi bırakıldığında osteoporoz süreci tedaviden önceki eski hızıyla devam eder. Progesteron tedavisi de kalsiyum metabolizması üzerindeki olumlu etkileriyle osteoporozun önlenmesine katkıda bulunur.


Kalsiyum emilimi yaşla birlikte azalır ve özellikle menopoz sonrası azalma daha belirgin olur. Kalsiyum dengesinin sağlanması osteoporoz engellenmesinde en önemli basamaklardan biridir. Ancak östrojenin az olduğu durumlarda kalsiyum ne kadar alınırsa alınsın etkili olmayabilir. Bu yüzden östrojen tedavisine ek olarak vücuda gıdalarla ya da ilaç verilmesi yoluyla günlük 1000 gram kalsiyum girişinin sağlanması önemlidir.


Östrojen tedavisinin sakıncalı olduğu durumlarda ise kalsitonin adlı ilaçtan faydalanılır.


İlaç tedavisi dışında osteoporozun önlenmesi ya da ilerlemesinin durdurulması için yaşam tarzında da bazı değişiklikler yapılmalıdır. Günde en az 30 dakika olmak üzere, haftada 3 kez vücudu zorlamayan sporlar yapılması menopoz döneminde kemiğin mineral miktarını önemli ölçüde iyileştirir. Sigara ve alkol bırakılmalıdır. Dengeli bir diyetle yeterli kalsiyum alınması için gerekli değişiklikler yapılmalıdır.


(Bundan sonrası farklı bir siteden alındı) (tolga tan)


kimlerde risk vardır?


1-Kadınların;


2-50 yaşın üstünde olanların;


3-Menopoza girmiş olanlar;


4-Erken menopoza girenler;


5-Cerrahi menopoza girenler;


6-Düşük kalsiyum içeren yiyeceklerle beslenenler;


7-Erkeklerde erkek cinsiyet hormonu olan testosterondaki azalma;


8-Fiziksel aktivitenin, hareketliliğin ve egzersizin az olması;


9-Ailede osteoporozlu kimselerin bulunması;


10-Kısa boylu, ince yapılı kişiler iri yapılı, kilolu kişilere göre daha fazla osteoporoz riski taşımaktadırlar;


11-Beyaz tenli, açık renk gözlü olanlar;


12-Sigara içenler, alkollü, kolalı ve kafeinli içecekleri çok fazla tüketenler;


13-Kortikosteroidler, antikonvülzanlar, antikoagülanlar, tiroid ilaçları gibi bazı ilaçları uzun süreden beri yüksek dozda kullananlar;


14-Şeker hastalığı, tiroid bezinin fazla çalışması, mide barsak operasyonu geçirmiş olanlar; hareketsizlik, felçler ve diğer bazı endokrin hastalıkları gibi bazı hastalıkların olması.


OSTEOPOROZUN BELİRTİLERİ


-Bel ve sırt ağrısı. ağrı çoğu kez hareketle yük kaldırmakla başlar, ıstırahatla geçer.


-Boyda kısalma,omugada kırık.


-Sırtta kamburlaşma, omuzlarda yuvarlaklaşma.


-El bileğinde kırık.


-Kaburga kırıkları.


-Kalça kemiğinde kırık.


TEDAVİ


Osteoporoz tedavisinde amaç, kemik kaybını önlemek, kemik kütlesini artırmak ve kırık oluşmasını önlemektir.


Gelişme çağında kalsiyum, yeterli protein, karbonhidrat yağ gibi gıdaların dengeli bir şekilde alınması gerekir.


Menopoz döneminde östrojen verilmesi, osteoporozun önlenmesinde tek başına en etkili tedavidir.


Yaşam tarzında değişiklikler yaparak düşmeyi azaltacak önlemler alınmalı.


Önerilen egzersiz proğramlarını uygulamaya çalışmalı.


Kalsiyum ağırlıklı düzenli beslenilmelidir.


İlaçları düzenli kullanılmalı ve düzenli doktor kontrolüne gidilmelidir.


(Bundan sonrası farklı bir siteden alındı) (tolga tan
Osteoporoz


Osteoporoz kemik yoğunluğunun azalmasıyla birlikte seyreden, kemik eğriliğine ve kırıklara yol açabilen bir hastalıktır. Son yıllarda özellikle önemli bir halk sağlığı problemi haline gelen bu hastalık, hanımların adetten kesilme dönemlerinden sonra yani menopoz dönemlerinde gözlenmektedir. Esasında fizyolojik bir olayın sonucunda gelişen osteoporoz, hanımlardaki ostrojen hormonu üretme azalmasına paralel olarak gelişir. Bu nedenle menopoz dönemindeki hanımlarda, omurgalarda, kollarda ve kalça kemiğinde kemik yoğunluğu azalmasına bağlı olarak hafif bir darbe ile kolaylıkla kırıklar oluşabilmektedir. Doğal olarak hayat kalitesini etkileyen hatta insanları yatağa bağımlı bile kılan bu hastalıktan korunma yolları mevcuttur. Öncelikle menopoz dönemine girmiş hanımların düzenli egzersiz yapmaları, bol kalsiyum içeren gıda maddelerini tüketmeleri gerekmektedir. Eğer kullanılıyorsa muhakkak sigarayı bırakmak gerekmektedir. Bu düzenlemelerin dışında doktar kontrolünde çeşitli metodlarla osteoporoz tedavisi yapılmaktadır. Bunlar arasında en sık kullanılanı menopoz döneminde eksikliği olan ostrojen hormonunun verilmesi yani hormon replasman tedavisidir. Bu tedavi sadece kemik erimesini engellemekle kalmadığı gibi, hanımları yaşa bağlı olarak da kalp hastalıklarından korumakta ve yine menopoza bağlı görülen ateş ve ter basmalarını da gidermektedir. Bazı çalışmalarda hastaların hafıza fonksiyonlarında da bu tedavi sonucu iyileşmeler olduğu gözlenmektedir. Uygun tetkiklerden geçirilmiş olan ve kullanma sakıncası olmayan hanımlara uygulanan hormon replasman tedavisi, büyük oranda başarı sağlamaktadır. Son yıllarda gelişen ilaç teknolojisiyle parelel olarak osteoporoz tedavisinde kullanılmaya başlanılan sentetik hormon algılayıcısı düzenleyici bir ajan olan raloxifen (EVİSTA) özellikle yurtdışında osteoporozu önleme amacıyla çok kullanılmaktadır. Henüz yurdumuzda bulunmayan bu ilacı bazı hastalarımıza başarıyla uygulamaktayız.

Giderek yükselen ortalama insan ömrüyle birlikte, menopoz dönemindeki kadın sayısı da göreceli olarak artmış ve bu kişilerde menopoza bağlı gelişen osteoporozun görülme sıklığı fazlalaşmıştır. Osteoporoz tedavisinde kullanılmakta olan östrojen hormonunun yerine, son dönemlerde yurtdışında Raloxifen (Evista) adında bir ilaç kullanılmaktadır. Östrojene benzer olan bu yeni ilacın etki mekanizması kemik erimesini azaltarak kan -kalsiyum seviyesini yükseltmektedir. Raloxifen’in östrojene göre iki üstün yönü vardır. Birincisi rahim zarında kalınlaşma yapmayarak, ara kanamalarına neden olmaz ve rahim kanseri olma riskini artırmaz. İkincisi Raloxifen kullanan kadınlarda meme kanseri görülme riskini azaltır. Bunların dışında yapılan bazı çalışmalarda kandaki kötü huylu kolesterol seviyesini azaltarak, kalp damar hastalıklarına karşı koruyucu etkisi gösterilmiştir. Tüm bu özelliklerden dolayı hormon replasman tedavisine uyum sağlayamayan veya uygulanması sakıncalı olan menopoz dönemindeki kadınlar için alternatif bir tedavi seçeneğidir. Raloxifen gebelerde, açıklanmamış genital kanaması olanlarda ve kan pıhtılaşması bozuklukları gösteren kişilerde kullanılmamalıdır.


(Bundan sonrası farklı bir siteden alındı) (tolga tan


OSTEOPOROZ NEDİR?


Osteoporoz, kemiklerin kütle kaybetmesine yol açan ve en yaygın görülen kemik metabolizması hastalığıdır. Kemiklerin kütlesinin azalması kolaylıkla kırılabilmesine neden olmaktadır. Osteoporoz’un kelime anlamı; Osteo (kemik) poroz (delikli) kelimelerinin birleşmesinden oluşur, delikli kemik halk arasında “kemik erimesi” olarak bilinir.


50 yaşın üzerinde her 8 kişiden 1′inde Osteoporoza bağlı omurga kırığı gelişmekte olup bu oran yaş ile birlikte artmaktadır. Kalça kırığı, 70 yaşın üzerindeki her 3 kadından ve her 9 erkekten 1′inde görülen önemli bir sağlık problemidir. Osteoporotik kırıklar olarak tanımlanan kırıklar, el bileği, omurga, ve kalça kırıklarıdır.


Osteoporozdan etkilenen insanların % 80′i kadınlardır. Kadınlarda daha sık rastlanan Romatoid Artrit gibi iltihaplı romatizmaların varlığı yada kortizon, tiroksin gibi ilaçların kullanımı halinde Osteoporoz riski artmaktadır.


Kemik yaşam boyu sürekli yapılan, yıkılan canlı bir dokudur. Yaşam süresince eski kemik yıkılır ve bunun yerini sağlam yeni kemik alır. Kemik bal peteği görünümünde olup başta kalsiyum olmak üzere önemli mineralleri depolar. 20 – 25 yaşlarına kadar yiyeceklerden alınan kalsiyumun kemiği yenileme kapasitesi kemiğin yıkım hızından daha yüksektir. 30′lu yaşlarda Tepe kemik kütlesi adı verilen en yüksek kemik kütlesine ulaşılır. Bu dönem kemiğin en güçlü olduğu dönemdir.


40 yaşları civarında kemik kütlesi yavaş yavaş azalmaya başlar. Bu kayıp menopozdan sonra kadınlarda östrojen hormonunun seviyesinin düşmesine bağlı olarak hızlanmaktadır. Menopozdan sonraki ilk 5 yıl kemik kütlesinin en hızlı kaybedildiği zaman dilimidir. Bu dönemde kadınlar her yıl kemik kütlelerinin % 3′ünü kaybedebilirler. Hızlı kayıp döneminin sonlarında, 60 yaş civarında Osteoporozun ilk belirtileri; kamburlaşma, boy kısalması, yaygın sırt ağrıları yada ufak bir zorlama sonucu oluşan kırıklar şeklinde ortaya çıkabilir.


RİSK FAKTÖRLERİ


Genç bir erişkin iken ulaştığımız “Tepe kemik kütlesi” ve yaşlanmaya başladığımızda oluşması beklenen “Kemik Kaybının Hızı” Osteoporoz gelişme riskimizi belirler. Kimlerin bu hastalığa yakalanacağı önceden öngörülememektedir. Ancak hastalığa yakalanma riski aşağıdaki durumlarda artmaktadır:


• 45 yaşın altında doğal yada cerrahi menopoz

• Kadın olmak

• İleri yaş

• Ufak, tefek, zayıf yapıda ve beyaz tenli olmak

• Ailede Osteoporotik kırık öyküsü (özellikle annede kalça kırığı)

• Daha önce kırık geçirmiş olmak (ön kol kırığı gibi)

• İnflamatuar (iltihaplı) eklem hastalığı yada Astım varlığı

• Kemik yıkımını hızlandıran ilaçların kullanımı (Kortizon, guatr ilaçları, sara ilaçları, heparin v.b.)

• Kalsiyumdan fakir beslenme, yetersiz D vitamini

• Sigara içme, alkol kullanımı, fazla kahve tüketimi

• Düzenli egzersiz yapma alışkanlığının olmayışı

• Erkeklerde düşük testosteron düzeyi

• Uzun süreli yatak istirahati

• Bunama


Yukardaki faktörlerden 1 ya da 1′den fazlası sizde var ise Osteoporoz’a yakalanma ve kırık riskiniz yüksektir.


Kadınların kemik kütlesi erkeklere oranla % 20 – 30 daha azdır. Bu nedenle erkeklere nazaran Osteoporoza yakalanma riski kadınlarda daha fazladır. Ancak ileri yaşlarda özellikle 70 yaşın üzerinde her iki cinste de kalça kırığı riski artmış olarak karşımıza çıkmaktadır. Astım ve iltihaplı eklem romatizmalarında kullanılan kortizon gibi ilaçlar, ilaç kullanımına bağlı kemik kütlesini azaltan ilaçların en önemlileridir. Kemik kaybının miktarı bu ilaçların dozuna ve kullanım sürelerine göre değişmektedir. 7,5 mgr’ın üzerinde uzun süreli kullanım (3 aydan uzun süre) kırık riskini artırmaktadır. Kortizon kemik yıkımını hızlandırır. Östrojen seviyelerini düşürür, kalsiyumun barsaktan emilimini azaltarak osteoporoza neden olur.


Kortizon dışında Osteoporoz riskini arttıran ilaçları; Guatr hastalığı tedavisinde kullanılan tiroksin, Sara hastalığında kullanılan antiepileptikler ve kanın pıhtılaşmasını engellemek için kullanılan heparin gibi ilaçlardır.


Bu ilaçları kullananlarda muntazam aralıklarla KMY (Kemik Mineral Yoğunluğu) ölçümü yapılmalıdır.


OSTEOPOROZDAN KORUNMA


Osteoporozdan korunmanın başlıca yöntemi; Tepe kemik kütlesine erişinceye kadar olan dönemde güçlü, sağlam kemik yapıyı oluşturmak ve sonraki yaşlarda kaybı engellemektir.


Yeterli ve güçlü kemik kütlesine sahip olursak ileri yaşlardaki kaybımızı daha az problem ile atlatabiliriz. Kemik kütlesi genetik faktörlere bağlı olarak değişebilirse de yaşam biçimimizi akillıca düzenleyerek Osteoporozu yavaşlatabilir ve hatta engelleyebiliriz.


Daha sonraki hayatınızdaki kaybı en aza indirebilmek için 35 yaşına kadar mümkün olduğunca en yüksek kemik kütlesine sahip olabilecek önlemleri almalısınız.


Aldığınız kalsiyum miktarını arttırın


Kalsiyum sadece kemik sağlığı için değil, diğer vücut fonksiyonları içinde gerekli bir mineraldir. Vücudumuz kanda belirli bir miktar kalsiyum bulundurmak zorundadır. Kaslarımızın kasılması, kalp ritmi ve normal kan akışkanlığı için kalsiyuma ihtiyaç vardır. Bunlar kalsiyumun kemik yoğunluğu üzerindeki etkisinden daha öncelikli fonksiyonlarıdır. Bu fonksiyonları yerine getirebilmek için yeterli kalsiyum almıyorsak vücudumuz depoları yani kemikteki kalsiyumu kullanacaktır.


Ne kadar kalsiyuma ihtiyacınız olduğu cinsiyetinize, yaşınıza ve Osteoporoz riskinize bağlıdır. Kalsiyum ihtiyacı ergenlikte, hamilelikte, emzirme döneminde ve menopozdan sonra artmakta günlük 1000 – 1500 mgr’a çıkmaktadır. Bu gibi özel durumların dışında günlük gereksinim 800 mgr kadardır. Bir bardak sütte yaklaşık 250 mgr kalsiyum bulunmaktadır. Ne yazıkki bir çok kadın günlük 500 mgr’ın altında kalsiyum alma alışkanlığındadır.


D vitamini kalsiyumun barsaktan emilimine ve kemikler tarafından depolanmasına yardımcı olan bir hormondur. Günlük ihtiyacımız olan miktar 400 – 800 İÜ’dir. Güneş ışığının etkisi ile cilt’de, karaciğerde ve böbrekte sentezlenerek aktif D vitamini haline dönüşür. Kış aylarında, güneş ışığından yeterli yararlanamama durumlarında sentezi azalmaktadır. İleri yaşlarda özellikle böbrekten yapımının azalması, yaşlanma sonucu Osteoporozun artmasına yol açan önemli bir nedendir.


Kalsiyum kaynağı olan yiyecekler:
Süt ve süt ürünleri en önemli kalsiyum kaynaklarıdır. Süt, yoğurt ve peynir en fazla kalsiyum içeren gıdalardır. Bir bardak süt günlük ihtiyacımızın 1/4′ünü sağlar. Yağ ve kaloriden kaçınmak için düşük yağ içeren süt ve süt ürünleri kullanılabilir (kalsiyum içerikleri değişmez).


Kalsiyumdan zengin diğer gıdalar

• Yeşil sebzeler

• Kabuklu deniz hayvanları

• Sardalya balığı

• Soya fasülyesi

• Fındık , badem

• Pekmez

• Kalsiyum ile zenginleştirilmiş meyve suları ,ekmekler v.s


Farmakolojik kalsiyum destekleri:

Kalsiyum içeren ilaçlar içerdikleri elemental (temel) kalsiyum miktarına göre çeşitlenirler. Kalsiyum karbonat en yüksek elemental kalsiyumu sağlar. Yemek esnasında alınması emilimlerini artırmaktadır. Kalsiyum sitrat ve kalsiyum glukonat bileşikleri daha az elemental kalsiyum içerirler, ancak vücudumuzun bunları emmesi daha kolaydır. Son yıllarda kalsiyum, magnezyum, çinko ve boron gibi kemik için yararlı diğer minerallerle zenginleştirilmiş kalsiyum bileşikleri üretilmektedir. Kalsiyum alınımı sırasında günde 6-8 bardak su içmeye özen gösterilmelidir. Hangi bileşiğin sizin için en iyi olduğunu doktorunuza danışabilirsiniz.


Sigara içmekten kaçının


Sigara içenler içmeyenlere oranla daha fazla osteoporoz riskine maruz kalmaktadırlar. Sigara birkaç yolla osteoporoza neden olmaktadır. Sigara içenler menopoza daha erken girerler, östrojen düzeyi sigara içenlerde daha düşüktür ve vücut kütle indeksi daha azdır.


Alkol kullanımından kaçının


Fazla miktarda (günlük 100 ml’den fazla) alkol tüketen kişilerde osteoporoza yakalanma riski yüksektir. Alkol, kemik yıkımını hızlandırır, alkol kullanan kişilerin kemik yoğunluğu daha düşüktür ve ayrıca alkol kullanımını düşme riskini de arttırmaktadır.


Egzersiz yapın ve yaşam boyu aktif kalın


Sedanter yaşam ve uzun süreli yatak istirahati osteoporoz riskini arttırır. Hareketli olma, kolay hareket edebilme yeteneğimizi arttırır, kas gücümüz artar, dengemiz korunur, düşmeden korunuruz.


Egzersiz kalp ve damar sağlığımız için de gereklidir. Osteoporozdan hem korunmada hem de tedavi amacı ile egzersizlerden yararlanılmalıdır. Korunmada yürüyüş gibi hafif egzersizler etkili olabilir ise de tedavide kullanılan egzersizler Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Uzmanları tarafından reçete edilen özel tipte ağırlık taşıma egzersizleri gibi egzersizlerdir.


Fiziksel olarak aktif bir insan değilseniz ve aşağıdaki durumlardan herhangi biri var ise egzersiz için doktora danışılmalıdır.

• 40 yaşından sonra kırık ya da osteoporoz’un varlığı

• Kalp hastalığı, yüksek tansiyon, felç, yüksek kolesterol

• Egzersiz sonrası göğüs, boyun, omuzlar ve kolda ağrı ya da sıkışma hissi oluşuyor ise

• Ufak bir güç sarfedildiğinde bile nefes darlığı ve baş dönmesi oluşuyor ise

• Egzersiz programına başlamadan önce diabet gibi özel tıbbi dikkat gerektiren bir hastalık mevcut ise.


Östrojen kullanımı


Menopozdan sonra kadınlar östrojen azalmasına bağlı olarak daha hızlı kemik kaybına maruz kalırlar. Bu hormon adet kanamalarını kontrol etmesi yanısıra kemiklerin kalsiyumu depolamasına ve kemik kütlesinin korunmasına da yardımcı olur. Ülkemizde ortalama menopoz yaşı 48 yaş civarıdır. Menopoza giren bütün kadınlar doktorları ile östrojen tedavisi konusunda bilgi almalıdırlar. Hızlı kaybın oluştuğu erken menopozal dönemde (ilk 5-10 yıl) kullanılması önerilmektedir. Kırık riskini en aza indirmek için östrojen kullanımında önerilen süre 10 yıldır. Kadın doğum uzmanları tarafından önerilen östrojen, tablet ya da cilt peç’leri şeklinde kullanılmaktadır. Östrojen kullanımı meme ve rahim kanseri riskini arttırmaktadır. Rahim kanseri riski östrojen ile birlikte progesteron kullanılarak azaltılabilir.


Östrojen kullanımı ile adet kanamaları benzeri kanamalar oluşabilir. Östrojene benzer etki gösteren yeni hormonlar daha az yan etki göstermektedirler. Östrojen kullanıyor iseniz sık sık doktor kontrolüne ihtiyacınız var demektir. Ailenizde meme kanseri, rahim kanseri ve kan pıhtılaşma sorunu var ise doktorunuz östrojen kullanmanıza izin vermeyebilir. Östrojen kullanmayan kişiler için kemik kütlesini koruyan ve kırığı engelleyen diğer ilaçlardan yararlanılır.


OSTEOPOROZ TANISI NASIL KONULUR ?


Kemiğiniz kırılana, kamburlaşana ve boyunuz kısalana kadar osteoporoz belirtilerini farketmeyebilirsiniz. Aşikar yakınmalar oluşuncaya kadar sessiz bir dönem geçirebilirsiniz. Doktorunuz osteoporoz olup olmadığınızı yada olma riski taşıyıp taşımadığınıza karar verebilir. Osteoporoza neden olabilecek diğer hastalıkların varlığı, (Tiroid hastalıkları, inflamatuar eklem romatizmaları, astım, ilaç kullanımı v.b.) kırık öykünüzün bulunması, beslenme durumunuz, genel sağlığınız, ailede özellikle annede kırık öyküsü gibi bilgiler doktorunuza riski belirlemede yardımcı olacaktır. Doktor fiziksel muayene, kan ve idrar tetkikleri ve radyografi ile tanıya ve ayırıcı tanıya gidebilir.


Risk mevcudiyetinde kemik mineral yoğunluğu ölçümü tanıyı kesinleştirir. Bu testler kırık riskini belirlemede en güvenilir yöntemlerdir. Hastalığın erken tesbit edilmesine de yardımcıdır. Riski yüksek olan hastalarda yılda birkez, riski düşük olan hastalarda 2-5 yılda bir tekrarlanır. Tedaviye yanıtı değerlendirmek içinde yılda bir kez tekrarlanabilir. 1 yıldan daha kısa aralıklarla yapılmasının yararı yoktur.


Kemik ölçümleri hızlı, kolay yapılabilen testlerdir. Çok çeşitli yöntemler var ise de en çok DEXA (Dual photon X-ray absorbsiometre) kullanılmaktadır.


DEXA ile kemiğin % 1-2′lik kaybı bile değerlendirilebilir. Osteoporoz tanısında ve tedavinin takibinde hekim önerisi ile kullanılmalıdır. Yenilerde daha ucuz ve basit olan ultrasonografi gibi kemik ölçüm metodları da denenmektedir.


Düz kemik radyografisi kırıkların tesbit edilmesinde yararlıdır. Ancak kemik yoğunluğunun saptanmasında hassas değildirler. Direkt radyografi ile kemik yoğunluğu azalması tesbit edildiğinde kemiğin en az % 30′u kaybedilmiş demektir.


Doktorunuz tanı için ve özellikle kemik kaybınızın hâlihazırda hızlı olup olmadığını tesbit edebilmek için kan ve idrar testleri isteyebilir. Bunlar: kan kalsiyum, fosfor, alkalen fosfataz, parathormon, D vitamini değerleri, tiroid fonksiyon testleri, sedimantasyon, karaciğer ve böbrek fonksiyon testleri gibi testlerdir.


Osteoporoz hareket sistemi hastalıkları dediğimiz kas iskelet sistemi hastalıkları ile uğraşan Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon hekimlerinin en önemli uğraş alanı hâline gelmiştir. Osteoporozu olan hastalarda sıklıkla karşılaşılan sırt ağrıları kişilerin yaşam kalitelerini etkilemekte ve bu nedenle de boyun ve bel ağrılarının tanı ve tedavileri ile yoğun bir şekilde ilgilenen Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Uzmanlarına baş vurmaktadırlar. Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Uzmanları Osteoporoz’un tanısında, tedavisinde (ilaç, korseleme, egzersiz) yol göstericiniz olacaktır. Osteoporoz tanısı ve tedavisi için östrojen kullanıyor iseniz kadın doğum hastalıkları uzmanı ile, Guatr gibi bir hastalığınız söz konusu ise Endokrinoloji Uzmanı ile Osteoporoz riskinizi tartışabilirsiniz. Özellikle kalça kırığının tedavisi ve cerrahi gerektiren omurga ve ön kol kırıklarında ise Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanının yardımına başvurmalısınız.


OSTEOPOROZ TEDAVİSİ


Osteoporozu önlemek için alınan önlemler: Kalsiyum, düzenli egsersiz, östrojen alınımı, sağlıklı bir yaşam biçimi sürdürülmesi, aynı zamanda tedavi içinde yararlı önlemlerdir. Farklı tedavi seçenekleri değerlendirilirken, risklerinizin tanımlanması ve bunların tedavileri hakkında bilgilendirilmeniz yanısıra, yaşınızın, aktivite durumunuzun, diğer sağlık problemlerinizin ve kişisel tercihlerinizin hesaba katılması gerekecektir.

HRT yada hormon replasman tedavisi en eski ve en çok önerilen tedavilerden birisidir. Östrojen hormonu progesteron ile birlikte yada tek başına önerilmektedir. Östrojen tedavisinin Osteoporoz da etkili olabilmesi için menopozdan hemen sonra başlanması ve 5-10 yıl gibi uzun bir süre kullanılması gerekmektedir.


Kalsitonin (Miacalcic, Tonocalcin vb.), enjeksiyon yada nazal spray şeklinde önerilen Osteoporozu engellemenin yanısıra ağrıyı da kontrol eden bir ilaçtır. En az 2 – 3 yıl süre ile kullanılmalıdır.


Bisfosfonatlar son yıllarda üretilen, ağızdan alınıma elverişli kemik yoğunluğunu artıran ilaçlardır. Ülkemizde Etidronat (Didronat), Alendronat (Fosamax) bulunmaktadır.


Kalsiyum diğer tedavilerin yanısıra verilen, hemen tüm menopoz sonrası kadınlara önerilen bir ilaçtır. Son zamanlarda D vitamini ile birlikte alınması önerilmektedir. D vitamini seviyesi yaşla birlikte azalır. Kalsiyum ile D vitamini kombinasyonları, tek başına bile kemiğin % 30 – 35 oranında kazancı sonucunu sağlayabilirler.


Osteoporozun teşhis ve tedavisinde sürekli yeni metodlar geliştirilmektedir. Doktorunuz doğru tedaviyi bulmanız ve bu tedavinin risklerini, yan etkilerini ve yararlarını anlamanız açısından en iyi rehberiniz olacaktır.


DÜŞMELERİN ENGELLENMESİ


Yaşlandıkça, düşüp bir yerinizi kırma riskini artıran bir takım değişikliklerin oluştuğunu farkedebilirsiniz. Bunlar kas zayıflığı, görme bozukluğu, hastalık yada ilaç alınımı nedeni ile oluşan başdönmesinden kaynaklanabilir. Osteoporoz sonucu incelen kemik çok hafif bir zorlama sonucu bile kırılabilir. Bu nedenle düşme riskinin azaltılması ilaç ile tedavi kadar önemlidir. Düşme riskinizi kas gücünü artıran egzersizler yaparak, alçak ökçeli kaymayan tabanlı ayakkabılar giyerek azaltabilirsiniz. Düzenli göz muayeneleri, gereksinim duyarsanız gözlük kullanımı görüşünüzü iyileştirecektir. Doktorunuza baş dönmenizin nedenini sorun. Tansiyonunuzun ve kan şekerinizin ani inip çıkmaları konusunda bilgilerinin ve doktorunuzdan yardım isteyin. Aşağıdaki liste, evinizi daha güvenli kılmak ve düşme riskinizi alzaltmak için evde ne gibi önlemler almanız gerektiğini göstermektedir.


Işıklandırma

• Merdiven, oda ve koridorlar iyi ışıklandırılmalı

• Gereken yerlere gece aydınlatma sağlanmalı

• Yatağınızın yanında fener bulundurabilir ve gece kalktığınızda kullanabilirsiniz.


Zemin Döşeme

• Küçük, kayabilen halı, kilimlerden kaçının, kullanıyorsanız kaymaması için gerekli önlemi alın

• Halı kenarlarını sabitleyin

• Kaymayan cilalar kullanın

• Ayak altındaki elektrik kordonlarını kaldırın


Merdivenler

• Merdivenin başına ve altına elektrik düğmeleri koyun

• Kaymayan yüzeylerle kaplayın

• Trabzan koydurun ve inerken çıkarken kullanın


Banyo

• Banyo küvetinin, tuvaletin, duşun yanına tutunmaya yardımcı tutamaklar yerleştirin

• Kaymayı engelleyici tastik yada yapışan zeminler koyun


Mutfak

• Alet edevatı kolay erişilebilecek yerlere koyun (iskemleye tırmanmayı gerektirmeyen)

• Raflara ulaşmak için sağlam bir basamak kullanın.


(Bundan sonrası farklı bir siteden alındı) (tolga tan


Menopoz sonrasında kadınlar kemik kaybı riski ile karşı karşıyadır, ancak erken tanı ile geleceğinizi koruyabilirsiniz.

Menopozdan sonra pek çok kadında osteoporoz ile sonuçlanabilen kemik kaybı gelişir. Ancak, göreceli olarak, oldukça az sayıda osteoporozlu kadına tanı konmuş ya da tedavi uygulanmıştır.

Kemik kaybının pek çok belirtisinin sessiz olduğunu bilmeniz çok önemlidir. Bu nedenle, daha sağlıklı bir geleceği garanti altına almak için, yapabileceğiniz her şeyi bir an önce yapmalısınız.
Web sitemizin bu bölümünde, kemik kaybı ve osteoporozla ilgili temel gerçekler yer almaktadır.


Doktorunuzlaya da diğer sağlık görevlileriyle konuşmadan önce bu bölümü okuyarak işe başlayınız. Bu bölümü okuduktan sonra kemik kaybına karşı savaşta umut ve yardım olduğunu öğreneceksiniz.
Osteoporoz, kemiklerin daha gözenekli ve giderek daha güçsüz ve kırılgan olmasına yol açan bir hastalıktır (“osteo” kemik, “poroz” da gözenekli anlamına gelir).Sağlıklı KemikOsteoporotik KemikSağlıklı kemik yoğun ve güçlüdür ve büyük miktarda basınca dayanabilir. Ancak, osteoporoz geliştiğinde, kemikler incelir ve kırılgan bir hal alır ki bu, kemiklerin kırılma olasılığını arttırır.


Osteoporozun Nedenleri

Vücudumuzda, bir taraftan yaşlı kemiklerin yıkımı olurken diğer taraftan yeni kemiklerin oluşturulduğu bir denge söz konusudur. Bu dengede, kemik yıkımının çok fazla olması ya da yenilenmenin yeterli olmamasına bağlı oluşan dengesizlik, osteoporoza neden olur.

Bu dengesizliğe katkıda bulunan en önemli etken menopozdur. 30′lu yaşların ortalarına kadar, çoğu kadın kaybettiğinden daha fazla kemik kazanır. Daha sonra, bu denge genellikle değişir ve kaybedilen kemik miktarı ile yerine konan kemik miktarı aşağı yukarı eşit olur. Ancak, menopoz sırasında hormonal değişiklikler, yani östrojen (kadınlık hormonu) düzeylerinin azalması kemik kaybını hızlandırır. Bu kemik kaybı ciddi bir düzeye ulaştığında, o kişide osteoporoz gelişir.


Osteoporoz’un yol açabileceği etkiler nelerdir?
Erken evrede osteoporoz, fark edilebilecek nitelikte çok az fiziksel değişikliğe yol açar. Ancak, hastalık ilerledikçe özellikle omurga, el bilekleri ve kalça kemiklerinde basit travmalarla kırıklar oluşabilir. Kemik kaybı kişide ağrılara, boy kısalmasına, hareket kısıtlılığına ya da omurganın eğrilmesine dahi (“kocakarı kamburu” olarak da bilinir) yol açabilir. Bu fiziksel belirtiler kişinin kendine güveninin ve gücünün azalmasına neden olabilir. Aynı zamanda, sağlıklı, aktif bir yaşam sürdürme yeteneği de dahil, kişinin başka birisine bagımlı kalma durumu dahi olabilir. Osteoporozla savaşmak için çeşitli yollar vardır. Bunlardan en önemlisi, osteoporozun erken dönemde saptanması, diğeri de tedavisidir.


Kimler RİSK altındadır?

En çok risk altında olanlar menopoz dönemindeki kadınlardır. Menopoz genellikle yaklaşık 50 yaşında başlar, ancak her hangi bir nedenle yumurtalıkları alınmış kadınlarda daha erken yaşta da başlayabilir. Menopoz sonrası dönemdeki kadınlar dışında risk altında olan başka gruplar da bulunmaktadır. Kemik kaybına en çok eğilimi olan kadınlar, ailesinde osteoporoz öyküsü olanlar, beyaz ırktan ve Asyalı kadınlar, ince, küçük kemik yapılı kadınlardır.
Osteoporoz riskine katkıda bulunabilecek diğer etkenler:


  • Sigara

  • Çok fazla alkol tüketimi

  • Çok az egzersiz

  • Çok az kalsiyum alımı (şimdi ya da çocukluk çağında)

  • Küçük bir kaza sonucu geçirilmiş kemik kırığı

  • Steroidler (astım ve artrit tedavisinde sık kullanılırlar) ve tiroid hormonu (çok yüksek dozda) gibi belirli ilaçların kullanımı

  • Erken menopoz (45 yaşından önce)

Eğer osteoporoz riski ile karşı karşıya olduğunuzu düşünüyorsanız:
Doktorunuzla konuşun Doktorunuz belirli bulgu ve belirtilerden sizde osteoporoz olup olmadığını söyleyebilir. Röntgen, kemik kaybının fazla olduğu ileri dönemlerdeki osteoporozda teşhise yardımcı olur.
Kemik yoğunluğu testini göz önünde bulundurun

Osteoporozun saptanması zor olduğundan, doktorunuz bir kemik yoğunluğu testi isteyebilir. Bu inceleme kemiklerinizin yoğunluğunu kesin bir şekilde ölçmek için en kolay yoldur ve özellikle erken dönemde, doktorunuzun hastalığa tanı koymasında yardımcı olabilir. İleride tekrarlanan incelmelerde, doktorunuzun kemik kaybı oranınızı izlemesinde de yardımcı olabilir. Çeşitli tipte kemik yoğunluğu testleri mevcuttur. Bunlar güvenilir, ağrısız ve vücut bütünlüğünü bozmayan testlerdir. Aynı zamanda kısa süre alır ki bazıları sadece birkaç dakika sürer. Bu testi yaptırmak, doktorunuzun sizde osteoporoz olup olmadığını belirlemesine yardımcı olmak için en güvenilir yoldur. Eğer risk altında olduğunuzu düşünüyorsanız, kemik yoğunluğu testi yaptırmanız gerekip gerekmediğini doktorunuza sorunuz.
Kemiklerinize iyi bakın

Gelecekte oluşabilecek kemik kaybını yavaşlatabilme yöntemleri konusunda dokturunuzla konuşun. Kalsiyum alımı osteoporozda önem taşımakla birlikte, menopozdan sonra kalsiyum kemik kaybını tamamen önleyemez ya da yeniden kemik yapımını sağlayamaz. Düzenli olarak yürümek, koşmak, spor yapmak ve hafif aerobik egzersizleri kemik gücünüzü arttırmakta yardımcı olabilir. Doktorunuzdan sizin gereksinimlerinizi karşılayacak bir egzersiz programı hazırlamakta yardımcı olmasını isteyiniz.

Eğer size osteoporoz tanısı konduysa
Harekete geçin

Yapabileceğiniz hiç bir şey olmadığını düşünme hatasına düşmeyin. Ya da kalsiyum alımının ve düzenli egzersiz yapmanın osteoporozu iyileştirmek için yeterli olduğunu düşünmeyin. Yapabileceğiniz çok şey bulunmaktadır. Doktorunuzla tedavi seçenekleriniz ve kemiklerinizi mümkün olduğu kadar sağlıklı ve güçlü tutmanın yolları hakkında konuşmakla işe başlayın.
Dikkatli olun

Var olan tedaviler konusunda bilgilenmeye çalışın. Tıp bilimi sürekli olarak yeni tedavi seçenekleri keşfetmektedir ve sizin tüm seçenekleri bilmeniz gerekir. Yine bunları doktorunuzla tartışınız.
Rahat olun

Eğer size osteoporoz tanısı konduysa yalnız değilsiniz. Dünyada 200 milyonun üzerinde osteoporozlu kadın bulunmaktadır. Kendinizi en şanslı olanlardan biri olarak düşünmeye çalışın; çünkü şimdi osteoporozla savaşmak için neler yapabileceğinizi biliyorsunuz. Bu konudaki ve diğer güncel tıbbi sorunlardaki yenilik ve gelişmeler, imkanlar ölçüsünde TIP’2000 de yer alacak ve sizlere rehberlik ederek yardımcı olmaya çalışacaktır.



Osteoporoz (Kemik Erimesi) Nedir Nasıl Tedavi Edilir

25 Ekim 2013 Cuma

Demir Eksikliği Anemisi Nedir

Demir eksikliği anemisi,vücuttaki demir miktarı gereken ölçüde hemoglobin yapılmasına imkan vermeyecek kadar yetersiz olduğu zaman meydana gelir


Demir eksikliği anemisinin semptomları öylesine tedricen meydana gelme eğilimindedir ki sıklıkla,bunları fark etmek zordur.Diğer anemilerde olduğu gibi kendiniz yordun hissedebilirsiniz ve harekete dayanıklılığınız azalabilir.cildiniz,diş etleriniz ,tırnak yataklarınız ve göz kapağı civarlarınız solgunlaşır.sonunda kalp atışlarınız daha süratli ve fark edilebilir gibi hissedeceğiniz kadar şiddetli olabilir.


Ender olarak,bu durumdaki kişilerin yiyecek olmayan şeylere karı şiddetli bir yeme istekleri belirir.Bu kişiler toprak,kil veya buz yiyebilirler.Bu maddelerin bazıları bağırsak sisteminde demir emilmesini olumsuz etkileyeceği için demir eksikliğini daha da kötüye götürebilir


Doktorunuz demir eksikliği anemisini teşhis etmek için çeşitli kan tahlilleri yapabilir.Tek tek alyuvarların boyutu küçülmüştür,fakat sayıları normale yakın olabilir hücrelerdeki hemoglobin miktarı düşüktür ve mikroskop altında alyuvarlar soluk görünecektir.


Sindirim yolundan kan kaybı söz konusu olduğu zaman özel testler dışkıdaki kan miktarını tam olarak ölçebilir.


Pernisiyöz Anemi:


Belirtiler:


-Fiziki çalışmaya dayanıklılığın azalması ve fark edilebilen süratli kalp atışları.


-Dilde yara ve acıma durumu.


-İştah azalması ve dengenin bozulması.


-Hafıza kaybı,depresyon ve bunama dahil olmaz üzere zihinsel değişiklikler.


-Elde ve ayaklarda duyu azlığı.


Pernisiyöz anemi kırmızı kan hücrelerini normal yapımı için gerekli olan B12 vitaminin eksikliyle meydana gelir.Sıklıkla kalıtsaldır.Pernisiyöz terimi etkili bir tedavini bilinmediği ve bu hastalığın kesinlikle öldürücü olduğu zaman benimsenmiştir.


B12 ihtiva eden yiyecekler et ve süt ürünleridir.Fakat ,katı vejetaryenler hariç,bu hastalık bu yiyeceklerden yeteri kadar yenmemenin sonucu değildir.Daha ziyade,pernisiyöz anemi sindirim yolunun B12 vitaminini emmeyi başaramamasından kaynaklanır.Emme işleminin böyle bozulmasının karmaşık bir proses olduğu düşünülmektedir.


Folik Asit Anemisi:


Belirtileri:


-Hastalığın başlangıç safhasında genellikle görünümde bir belirti yoktur.


- Fiziki çalışmaya dayanıklılığın azalması ve fark edilebilen süratli kalp atışları.


-Kilo kaybı.


-Diyare(İshal)


Pernisiyöz anemide olduğu gibi folik asit eskilklği alyuvarlaın yapısın olumsuz yönde etkiler.Folat olarak da bilinen folik asit,B vitamini grubunun bir üyesidir.Bunun yokluğu alyuvarların boyları büyümüş fakat sayıları azalmış olma özelliği gösteren bir anemiye sebep olur.Eksiklikler,eğer gıdanızda vücudunuzun ihtiyaçlarını karşılayacak kadar folik asit almazsanız ve bağırsaklarınız bunu emmezse meydana gelir.


Orak Hücre Hastalığı:


Belirtiler


-Yorgunluk,nefessiz kalma ve süratli kalp atışları.


-Büyüme ve gelişmenin geri kalması.


-Bacakların aşağı kısımlarında cilt ülseri.


-Retina etkilendiği zaman görme problemleri


Orak hücre hastalığında,kırmız kan hücreleri esnek ve yuvarlak olmak yerine sertleşir ve yarım veya orak şeklini alır.Alyuvarlarda meydana gelen bu değişiklikler ağrı krizlerini hızlandırır.Bu rahatsızlık adını ,hemoglobin S olarak bilinen,anormal bir çeşit hemoglobinin varlığından doğan bu biçim değişikliğinden alır.Bu hücreler kolayca hasar görebilir ve hemoliz eğilimi gösterirler,yani alyuvar parçalanır ve hemoglobini plazmanın içine boşaltır,buda kansızlık sonucu doğurur.Bu hastalık kalıtsaldı


LÖSEMİLER


Lösemiler,vücudun,kemik iliği ve lenf sistemi dahil olmak üzerekan yapan dokuların kanseridir.Bu kanserler büyük miktarlarda anormal akyuvarların meydana gelmesine yol açar.Bu anormal akyuvarlar kemik iliğinde,lenf sisteminde ve kanda yüksek konsantrasyona ulaşır ve bunların birikime hayati organların fonksiyonunu bozabilir.Sonunda bunlar sağlıklı kan hücrelerinin;akyuvarlar alyuvarlar ve trombositler dahil olmak üzere yapımın engeller.


Anormal Akyuvarların aşırı bolluğuna ek olarak sağlıklı olanlarında sayısı yetersizdir.Dolayısıyla vücudun enfeksiyonlar mücadele kapasitesi azdır.Anormal akyuvalr kemik iliğinde alyuvar ve trombositlerin yapılmasını engeller.Alyuvarların eksikliği vücudun organlarının yeterli oksijen almadıkları anlamına gelir,trombositlerin yetersizliği kanın pıhtılaşma yeteneğini azaltır,bu şekilde kanamaya ve yaralanmaya daha yatkın hale gelir.Bütün bu etkilerinde dolayı tedavi edilmezse öldürücüdür….


Löseminin nedenleri bilinememektedir.Araştırmacılar,belirli kimyasal maddelerin ve virüslerin bunda rolü olabileceği görüşünü ortaya atmışlardır.Lösemiye yatkınlık kalıtımsal olabilir.Hastalık bazı ailelerde nesiller boyu görülebilir.


Lösemiler lenfositik,miyelojen ve monositik olarak sınıflandırılır.bu sınıflandırma hangi tip akyuvarların etkilendiğine dayalı olarak yapılır.


Miyelojen lösemi,granülositlerin bir tür kanseridir ve granülosit ise kemik iliğinde yapılan bir tür akyuvardır.lenfositik lösemi lenfositlerin bir hastalığıdır;lenfositler lenf sisteminde veilikte üretilen bir tip akyuvardır.Monositik lösemikemik iliğini akyuvarları olan monositlerle ilğilidir


Lösemi tipleri,ne kadar süratli ilerledikleri ve etkilenen hücrelerin olgunluk durumuna göre daha başka bölümlere ayrılır.Akut lösemi,olgunlaşmamış olan hücrelerin çogalmasıyla,süratle ilerler.Blast adı verilen bu hücreler daha olgun akyuvarların habercisidir.Kronik lösemi ağır ağır ilerler ve özelliği hem blastların hem de daha olgun akyuvarların aşırı derecede üretilmesidir.Hem akut hem de kronik şekilleri erkeklerde kadınlara nazaran daha sık görülmektedir.


LENFOMALAR


Lenfomalar,lenf sistemin kanserleridir.Lenf sistemi bütün vücuda yayılmış ve birbirine lenfatik denilen küçük damarlarla bağlı olan lenf düğümlerinde ve lenf guddelerinden meydana gelmesidir.Dalak da lenf sisteminin bir parçasıdır.Sıklıkla lenfomanın ilk belirtisi başka bariz belirti olmaksızın lenf düğümlerini büyümesidir.Normal olarak fasülye boyunda olan lenf düğümlerini şişmesi her zaman lenfoma belirtisi olmayabilir,diğer bir çok durum düğümlerin büyümesine yol açabilir.Fakat eğer guddeler 3 haftadan fazla bir süre şiş kalırsa doktorunuza danışınız.Lenfomalar çok geniş alana yayılan bir tür hastalıktır.



Demir Eksikliği Anemisi Nedir

22 Ekim 2013 Salı

Sinir Sistemi Organları Nelerdir

Sinir sistemimiz iki ana gruba ayrılır. Bunlar;


  • Merkezi sinir sistemi

  • Çevresel sinir sistemi

Merkezi sinir sistemi beyin,beyincik,omurilik soğanı ve omurilikten oluşur. Merkezi sinir sistemi vücutta yönetimi sağlayan organlardır..Diğer bir ifadeyle vücudun idare merkezleridir.


Çevresel sinir sistemi, vücuttaki organlar ile merkezi sinir sistemi arasındaki iletimi sağlayan sinir ve sinir düğümlerinden (gangliyon) oluşur.Çevresel sinirler vücudun her tarafına yayılmış durumdadır.


Merkezi ve çevresel sinir sisteminin her ikisi de sinir hücrelerinden oluşur.Sinir hücrelerine nöron denir.


Vücudumuzda yönetimi sağlayan merkezi sinir sistemi organlarını kısaca açıklayalım:


Beyin


Kafatası içine yerleşmiş durumda olan beyin, insanlara diğer canlılara göre üstünlük veren bir organdır.Kafatası kemikleri , çok hassas olan bu organımızı dış darbelerden korur.Ortalama ağırlığı 1400 g olan beynimiz iki yarım küreden oluşur.Üzeri üç katlı bir zarla örtülüdür.Bu zarlar beyni korur.


Beynin dış kısmı girinti ve çıkıntılıdır.Bu sayede beynin yüzeyi genişler.dolayısıyla da çok sayıda sinir hücresi bu geniş yüzeye yerleşerek beynin kapasitesini artırır.


Beyinden bir kesit alıp incelendiğinde dış kısmının boz maddeden,iç kısmının ise ak maddeden oluştuğu görülür.


Daha öncede belirttiğimiz gibi beyin.vücudun kontrol merkezidir.B nedenle duyu organlarımızdan gelen bütün bilgiler burada değerlendirilir.Her bir duyu organı için beyinde ayrı bir bölge yer alır.Beyin bu görevlerden başka zeka,hafıza,düşünme gibi görevleri de yapar.


Beyincik


Küçük beyinde denilen beyincik, beynin arka kısmının alt tarafındadır.Diğer bir ifadeyle beyin ile omurilik soğanı arasında yer alır.Beyinciğin yapısı incelendiğinde iç tarafta ak madde,dış tarafta boz madde olduğu görülür.Boz madde ak madde içinde girinti ve çıkıntı yapar.Dolayısıyla beyincik ağaç görünümündedir.bu görünümünden dolayı beyinciğe hayat ağacı da denir.


Beyincik vücudun denge merkezidir.İç kulaktaki yarım daire kanallarından gelen uyarılar burada değerlendirilir.Vücudumuzdaki kasların dengeli ve uyumlu çalışması da beyinciğin kontrolündedir.


Beyinciğin denge görevi yaptığı, bir kuş beyninde gözlenmiştir.Beyinciği çıkarılan kuş engeli bir şekilde uçamaz.Yine alkollü olan birisinin dengeli yürüyememesi beyinciğin alkolden etkilenerek görevini tam yapamamasındandır.


Omurilik Soğanı


Omurilik soğanı , beyin ile omurilik ile arasında bulunur.Şekil itibariyle soğana benzediğinden omurilik soğanı denir.omurilik soğanı ,omuriliğin üst kısmında şişkin bir görünümdedir.omurilik ve beyin arasındaki ilişkiyi sağlar.Omurilik ve beyin arasındaki sinirler buradan geçer.


Omurilik soğanında isteğimiz dışında gerçekleşen solunum,boşaltım,dolaşım gibi vücut fonksiyonları ile ilgili merkezler bulunur.Diğer bir ifadeyle soluma,yutma,kalp atışı, damarların büzülmesi ve gevşemesi gibi olayları denetler.


Omurilik


Omurilik , omurga içinde yer alan kanal şeklindeki boşluğa yerleşmiştir.Omurgayı oluşturan kemikler omuriliği dış etkilerden korur.Omurilik soğanından başlayarak devam eder.Omurilik yetişkin bir insanda 45-50 cm uzunluğundadır.Beyinden organlara giden sinirler önce omurilikten geçer.Yine organlardan beyne giden sinirler de önce omuriliğe,sonra beyne ulaşır.Refleks hareketlerinin merkezi omuriliktir.


Sinirler


Buraya kadar yapılan açıklamalarla merkezi sinir sisteminin genel özelliklerini öğrendik.Daha önce de belirttiğimiz gibi sinir sistemi nöron(sinir hücresi) ardan oluşur.Bir nöronun yapısını inceleyecek olursak uzun(akson) ve kısa uzantılardan(dendrit) oluştuğu görülür.bir kısım nöronların aksonları üzerinde miyelin kılıf bulunur.Miyelin kılıf bulunan sinir hücrelerinde uyartı daha hızlı iletilir.


Merkezi sinir sistemi ve çevresel sinir sisteminde bütün uyartılar nöronlar tarafından iletilir.Dolayısıyla nöronlar yaptıkları göreve göre isim alır.Örneğin duyu organlarından uyartıyı getiriyorsa duyu sinirleri ismini alır.Merkezi sinir sisteminden alınan emirleri kas ve diğer organlara götürüyorsa hareket(motor) sinirleri ismini alır.Bir sinirden diğer sinire uyartılar iki sinir arasındaki sinapslardan geçer.Sinapslar bir sinirin aksonu ile diğer sinirin dendriti arasındaki bağlantı yerleridir.


Sinir hücresinde uyartının yönü aksonun yönündedir.Sinir hücrelerinde uyartıların (mesajların) iletilmesi elektriksel ve kimyasal yolla olur.


Sinir hücrelerinde uyarılar (mesajlar) çok hızlı bir şekilde iletilir.Uyarının hızı miyelinli sinir hücrelerinde yaklaşık 120 m/s’dir.


Vücudun dışından gelen uyarılar duyu organları ile alınır.Örneğin;deri yoluyla alınacak olan sıcak,soğuk gibi uyarılar, önce derideki sinir hücreleri ile alınır.alınan uyarı diğer sinire aktarılır.Bu şekilde sinirden sinire aktarılan uyarı,beyin veya omuriliğe ulaşır.Beyin ve omurilikte uyarılar değerlendirilerek bir cevap verilir.Bu cevap tekrar emir olarak sinirlerle kaslara ya da tepki organlarına iletilir.Vücudun içinden gelen uyarılar da aynı şekilde değerlendirilir.


Vücudumuz, dışarıdan gelen bazı uyarılara karşı ani tepkimeler verir.Vücudun ani ve istemsiz olarak gösterdiği bu tepkilere refleks denir.İstemsiz olarak gerçekleşen bu ani tepkimeler omuriliğin denetimindedir.Refleksler vücudun savunma mekanizmasıdır. Örneğin;elimize bir iğne batsa veya farkında olmadan sobaya değse hemen çekeriz.Bu olay isteğimiz dışında gerçekleştiği için reflekstir.Dans etme , bisiklet sürme gibi refleksler sonradan kazanılır.Bu gibi refleksler önceden beyin tarafından öğrenilir.Daha sonra omuriliğin denetimine geçerek refleks haline geçer.Eğer bu reflekslerde bir hata olursa beyin tekrar devreye girerek düzeltir.Refleks hareketleri refleks yayları ile düzenlenir.


Beynimiz omuriliğin aksine düşünülerek karar verilen hareketlerin merkezidir. Göz,kulak,dil,burun gibi duyu organlarımız dışarıdan gelen mesajları algılayarak beyne gönderir.Beyinde duyu organlarından gelen uyarılar değerlendirilir ve bir cevap verilir.Örneğin;kulağımıza bir hayvan sesi geldiğinde bu ses önce kulak tarafından algılanır.Daha sonra beyne iletilir.Beyin, gelen sesi değerlendirerek hangi hayvana ait olduğuna karar verip ona göre cevap verir.


SİNİR SİSTEMİNİN SAĞLIĞI


Sinir sisteminin sağlığı için dikkat edilmesi gerekenleri aşağıdaki gibi özetleyebiliriz:


  • Sinir sistemimizi oluşturan organları dışarıdan gelecek darbelere karşı korumalıyız.Çünkü sinir hücresi zedelendiği taktirde kendisini yenileyemez.

  • Alkol ,sigara,uyuşturucu kesinlikle kullanılmamalıdır.

  • Gürültülü ve stresli durumlardan kaçınmalıyız.

  • Dengeli beslenmeli ve düzenli uyumalıyız.

  • Ağır yük kaldırmamalıyız.Kaldıracağımız yükü dengeleyerek kaldırmalıyız.

Sinir sisteminde görülen bazı hastalıklar ise;


  • Disk kayması

  • Beyin felci

  • Sara

  • Menenjit

  • Kuduz

  • Tikler vb…dir


Sinir Sistemi Organları Nelerdir